در آیه کم‏ارتباط‏تر، از یاد می‏روند و با وجود نگاهشان به آیه، مورد بهره‌برداری قرار نمی‏گیرند.

این، بدان معناست که گردآوریِ روایات با اتّکای محض به کتاب‏هاى تفسیرى موجود، نمی‏تواند ما را از دستیابی به همه روایات تفسیری موجود مطمئن کند و از رنج جست و جو در کتاب‏های حدیثی برهاند؛ زیرا نمی‏توان ادّعا کرد که همه احادیث مربوط به آیه مورد نظر، گرد آمده و نظر نهایی ائمّه علیهم السلام را به ما می‌نمایانند. از این رو، نباید به مجموع روایاتی که تنها در این چند کتاب تفسیر روایی آمده، اکتفا کرد و نظر حاصل از آنها را برداشتى مستند به اهل بیت علیهم السلام دانست.

کاستیِ این شیوه، هنگامی روشن می‏شود که در ذیل برخی از آیات، به روایاتی دست می‌یابیم که به تفسیر آیه کمک می‏کنند، ولی تفاسیر روایی، آنها را نیاورده‏اند. به زودی، نمونه‏هایی برای این مطلب ارائه می‏کنیم.

شایان ذکر است که مؤلّفان ارجمند تفاسیر روایى، در یافتن و سپس تدوین بسیاری از احادیث ناظر به آیه، موفّق بوده‏اند؛ امّا مسئله ما کشف مقصود الهى است. از این رو، باید همه روایات دیده شوند تا قانع شویم که مقصود الهی کشف شده است.

کوتاه سخن، این که: بازیابیِ احادیث به شیوه رایج، اگرچه در موارد متعدّدی، کارآمد است، امّا لزوماً و همیشه ما را به همه احادیث ناظر به آیه نمى‏رساند. بسی محتمل است که پس از جست و جوی بیشتر و به شیوه بهتر، بتوان احادیث بیشتری به دست آورد. این احتمال، قابل اعتناست و نمى‏توان از آن چشم پوشید. نتیجه منطقى این سخن، آن است که با به کارگیری روش پیشین، مطمئن نمی‌شویم که همه روایات را دیده‌ایم و نظر پیشوایان دین را به دست آورده‏ایم. اگر بتوان با کاربست شیوه‏ای دیگر، احادیث بیشتری یافت، باید آن شیوه نو را بر گزید.

(م۱۱۰۷ق)، نور الثقلین عبد على بن جمعه حُوَیزی (م۱۱۱۲ق)، کنز الدقائق و بحر الغرائب‏ میرزا محمّد بن محمّدرضا قمى مشهدى (م حدود ۱۱۲۵ق).

مهم‌ترین منابع تفاسیر روایی اهل سنّت نیز عبارت اند از: جامع البیان فی تفسیر القرآن ابو جعفر محمّد بن جریر طبرى (م۳۱۰ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن ابو اسحاق احمد بن ابراهیم ثعلبى نیشابورى (م ۴۲۸ق)، معالم التنزیل فى تفسیر القرآن حسین بن مسعود فرّای بَغَوى (م ۵۱۶ ق)، الجواهر الحسان فى تفسیر القرآن ابو زید عبد الرحمان بن محمّد ثعالبی (م ۸۷۵ ق)، الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور جلال الدین سیوطى (م۹۱۱ق).

افزون بر این، وجود نرم‏افزارهای فراگیر مانند مکتبة أهل البیت، کتاب‏خانه احادیث تفسیری و جامع التفاسیر، این مراجعه را آسان و کامل می‏کند. این نرم‏افزارها جوامع تفسیری شیعه و اهل سنّت را درون خود جای داده‏اند و محقّقان می‏توانند با ترکیب جست و جوی کلیدواژه‏ای آیات و مراجعه به روایات تفسیری در ذیل هر آیه، به روایات گردآوری شده در باره آیه مورد نظر خود برسند.

کاستی شیوه رایج

مفسّران پیشین، با مطالعه پیمایشیِ متون حدیثی، روایاتى را بر می‏گزیدند که در همان نظر نخست، ناظر به آیه‏ای از آیات قرآن بودند. آنان فرصت نداشتند که برای دستیابی به همه روایات تفسیری، یک یک متون حدیثی را از ابتدا تا انتها، و تنها با توجّه به یک آیه مطالعه نمایند و اگر لازم شد، در معنا و مفهوم و مراد جدّى هر حدیث، کند و کاو کنند تا مبادا حدیثی مرتبط را از دست بدهند. انتظار چنین کاری از یک تن، به دور از واقع است. این کار گسترده، تنها از عهده گروه‏های متعدّد پژوهشی و در طول سالیان دراز بر می‏آید.

افزون بر این، برخی روایات به یک آیه نظر مستقیم و به آیه‌ای دیگر نظر غیر مستقیم دارند. این ‌گونه روایات معمولاً ذیل آیه نخست آورده می‌شوند و