نزد عرف خاص، چیزی و نزد عموم مردم، چیز دیگری است. برای نمونه، واژه «سیّد» و «آقا» دارای دو معنای عمومی و خاص هستند. افزون بر این وا‌ژه‌های غیر مرکّب که می‌توانیم آنها را اصطلا‌ح‌های ساده بنامیم، ترکیب‏هایی از چند واژه وجود دارند که معنای ترکیبی آنها، حاصل جمع معانی اجزا و مفردات آنها نیست. برای نمونه، معنای «دست‏فروش» با حاصل جمع معنای «فروش» و «دست» متفاوت است. اینها را نیز می‌توان ترکیب‌های اصطلاحی نامید.

برخی از این اصطلاح‏ها بدون جای گرفتن در قالب‏های رایج علم لغت و صرف و نحو، معنای دیگری را افاده می‏کنند که گاه بسیار دیریاب است. دشوارتر آن‏ که این اصطلاحات، بیشتر وضع تعیّنی دارند، نه تعیینی؛ یعنی به مرور زمان، برای معنایی خاص، نشانه می‏شوند و با کاربرد مکرّر و مستمر، به تدریج به همان معنای خاص، اختصاص می‏یابند، نه آن ‏که از آغاز و به طور مشخّص برای یک معنا وضع و تولید شوند. این بِدان معناست که مرجع روشن و آسان‏یابی برای مراجعه و اطّلاع از معانی آنها در دسترس نیست و از این رو، بسیاری از آنچه در کتاب‌های لغت آمده، در این عرصه قابل استفاده نیستند. این اصطلاحات، بیشتر در زبان عمومی و عرفی ساخته و استعمال می‏شوند؛ امّا هر گاه در فرهنگ دینی و قرآنی متولّد شوند، فهم آنها مشکل‏تر است.

یکی از علّت‏های کاربرد اصطلاحات، رساندن معنایی گسترده در قالب واژه‏هایی اندک است.

برای فهم معنای اصطلاح‌های ساده و ترکیبی، شیوه تقلیدیِ فهم واژگان کارآمد نیست. از این رو، باید شیوه اجتهادیِ فهم واژگان را به کار گیریم. شیوه اجتهادی، افزون بر این‌که معنای تک‌واژه‏ها را روشن می‏کند، قادر است معانی اصطلاحیِ یک واژه یا یک ترکیب‏ را نیز روشن کند، هرچند در تبیین اصطلاح‏های مجازی و استعاری، همیشه کارآمد نیست. گفتنی است که در کنار شیوه اجتهادی و پس از

می‏توانیم آن را به بحث و نقد بگذاریم. یکی از روش‏های نقد معنای به دست آمده، جای‌گذاری آن در آیات و روایاتِ در بر دارنده آن واژه است. لازم است معنای آیه و روایت، پذیرفتنی و همسو با سیاق و هماهنگ با آموزه‏های کلّی دین باشد. این محصول نهایی، نقطه شروع ما در تفسیر آیه و تبیین عبارت‏های در بر دارنده آن واژه است.

گام چهارم: اصطلاح‌شناسی

پس از دستیابی به معنای واژه، اکنون نیاز است به معنای عبارت پی ببریم. عبارت‏ها گاه ترکیب ساده‏ای از واژه‏ها هستند. بسیاری از آیه‏های کوتاه و برخی از ساختار‏های پُرکاربرد قرآن مانند عبارت‏های توصیفی در باره خداوند که در فواصل^۱ آیه‏ها می‏آیند، همین گونه اند و به سادگی قابل فهم و تبیین اند. برای فهم و تبیین این گونه عبارت‏ها، کافی است معنای واژه‏ها را خوب بدانیم و از ساختار متن و شکل جمله‏سازی آگاه باشیم.

گاه نیز ساختار عبارت، ساده نیست. وجود برخی اصطلاح‏ها در درون متن یا پیچیدگیِ ترکیب و ساختار نحویِ جمله، هر کدام می‏تواند فهم متن را مشکل کند.

ما در این گام با بررسی اصطلاح‌های ساده، ترکیبی و مجازی، راه دستیابی به معنای متن را نشان می‌دهیم و در گام بعدی به تبیین پیچیدگی‌های ممکن در ساختارهای نحوی می‌پردازیم.

گفتنی است که برای فهم کامل متن، کشف و درک سیاق نیز لازم است. در باره سیاق در گام ششم به تفصیل خواهیم گفت.

در هر زبان، واژه‏هایی وجود دارند که معنای عمومی و عرفی آنها با معنای کاربردی آنها نزد گروهی خاص، کاملاً متفاوت است. معنای این واژه‌های ساده،