پیجویی تفاوت‏های ظریف این واژه‌‌های مترادف، موجب می‏شود که از گستره و مرزهای معناییِ واژه مورد کاوش آگاه شویم.

کتاب‏های گوناگون و متعدّدی به نام فقه اللّغه و فروق اللّغه نوشته شده‏اند؛^۱ امّا این کتاب‏ها نیز مانند کتاب‏های لغت، یکسر و به طور عام قابل استناد نیستند. نظرات مطرح شده در این کتاب‏ها سودمندند؛ امّا تنها در کنار مراجعه به منابع دیگر و بویژه پیمودن شیوه اجتهادی و گردآوری فراوان و انبوه کاربردها، قابلیت استناد دارند. واکاوی معناییِ مترادف‏هایی مانند «حمد» و «مدح»، «ضلالت» و «غوایت»، و «ریب» و «شک» می‌تواند به درک بهتر این مطالب کمک کند.

۳. متون کهن و ادبی

منبع اصلی ما، متون باقی‏مانده از ادبیّات عرب اند؛ متونی که با نزول قرآن، معاصر و یا اندکی از آن متأخّرند. به موجب این معاصرت است که می‌توان به کاربرد واژه‏ها در این متون، برای فهم واژه‏های به کار رفته در متون دینی نیز استناد کرد. متون کهن ادبی می‏توانند نشان ‏دهند که کاربرد واژه در فرهنگ عربی، چه نسبتی با کاربرد آن در متون دینی دارد.

تتبّع و گردآوری کاربردهای گوناگون واژه در دلِ متون کهن و کنار هم نهادن این کاربردها، ما را به همان نتیجه‏ای می‏رسانَد که یک لغت‏دان کهن را به معنای لغت ‏رسانده است. عالِم لغت‌، در دوره تدوین کتاب‌های اصلی لغت نیز واژه را در عرصه زندگی و نیز شعر و ادب معاصر خویش ‏کاویده و با کنار هم نهادن استعمالات آن، به معنای مشترک و نهفته در دل لغت ‏رسیده است.^۲ به سخن

شیعی نیز چنین تلاش‏هایی به چشم می‌خورد. شیخ طوسی در معناشناسی واژه «راعنا»^۱ چنین آورده است:

۰.وَ قال أبو جعفر علیه السلام: «هٰذِهِ الکَلِمَةُ سَبٌّ بِالعِبرانیَّةِ، إلَیهِ کانوا یَذهَبونَ». قالَ الحسینُ بنُ علیّ المَغربی: فبحثتُهُم عن ذٰلک فَوَجَدتُهم یقولون: «راع رن»^۲. قال: على معنى الفساد و البَلاءِ.^۳

۰.امام باقر علیه السلام فرمود: «این کلمه، دشنامی است به زبان عبری و [یهودیان عصر پیامبر صلی الله علیه و آله نیز] همین معنا را اراده می‌کردند». حسین بن علی مغربی می‌‌گوید: من از عبری‌زبانان در این باره جست و جو کردم و دریافتم که می‌گویند: «راع رن» به معنای تباهی و گرفتاری.

این مهم، نیازمند آشنایی با زبان‏های عبری و هندی و اروپایی و تسلّط بر دانش زبان‏شناسی است که هنوز برای بسیاری، دور از دسترس می‏نماید.^۴

۲. کتاب‌های فروق اللّغه

دیگر منبع در دسترس - که بیشتر به کار درک ظرافت‏ها و مرزها و حدود معانی واژه‏ها می‏آید - کتاب‏های فروق اللّغه هستند. این کتاب‏ها، واژه‏های دارای معنای مشابه را در کنار هم می‏آورند و سپس به تفاوت‏های آنها می‏پردازند. این تفاوت‏ها گاه در اصلِ معنا و گاه ناظر به کاربرد واژه اند.

ما در سیر گردآوری کاربرد‏های فراوان واژه و نیز مراجعه به کتاب‌های لغت و غریب القرآن و غریب الحدیث، با واژه‏هایی رو به رو می‌شویم که با واژه مورد کاوش ما، مترادف هستند و فهم آنها، به گونه مستقیم در فهم واژه مؤثّر است.^۵