165
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول

همچنین در پس‏زمینه ارائه روایات تفسیرى، تلاشى گسترده در گردآورى همه متون تفسیرى و تأویلى و تشکیل خانواده احادیث، صورت گرفته است تا از آسیب‏هاى نقل و فهم حدیث، تا حدّ میسور بپرهیزیم. خوددارى از ارائه احادیث جعلى و داستان‏هاى ناراست اسرائیلى و یا بی‏ارتباط با تفسیر و تبیین آیه نیز بر پایه کاربرد معیارهاى نقد حدیث است که شرح آنها در کتاب وضع و نقد حدیث آمده است.

گفتنى است تفسیر حاضر، برآمده از فهم قرآن و درک روایت است. از این رو، آسیب‏هاى هر دو حوزه، مى‏توانند متوجّه آن شوند. مفسّر باید از هر دو دسته آسیب‌ها (آسیب‏هاى ناظر به تفسیر و آسیب‏هاى ناظر به حدیث) آگاه باشد تا بتواند به پرتوى از تفسیر اهل بیت علیهم السلام دست یابد.

آسیب‏هاى ویژه حدیث را در کتاب آسیب‏شناسى حدیث به تفصیل آورده‏ایم.۱ در این کتاب، سى آسیب حدیث و پژوهش‏هاى حدیثى، گردآورى و تحلیل شده‌اند. این آسیب‏ها، در چهار دسته آسیب‏هاى: صدور حدیث، نقل حدیث، روش پژوهش، و شخصیّت پژوهشگر، جاى گرفته‌اند و راه حلّ هر کدام نیز ارائه شده است.

آسیب‏هاى تفسیر روایى را نیز در جلد دوم کتاب تفسیر روایى جامع بررسى کرده‏ایم. ابتدا به آسیب‏هاى منابع، مبانى و روش تفسیر پرداخته‏ایم و سپس محتواى برخى روایات تفسیرى را تحلیل و نقد کرده‏ایم. در بخش منابع، از آسیب‏هایى مانند: ضعف انتساب برخى کتاب‌های تفسیر روایى به مؤلّفانِ ادّعا شده، سستى اسناد برخى از احادیث در کتاب‌های تفسیر روایى و گاه حذف کلّى آنها، پراکندگى و تکرار روایات تفسیرى، و نیز آمیختگى ضعیف و قوى و حدیث و قصّه در کتاب‌های تفسیر روایى، سخن گفته‏ایم.

1.. ر. ک: آسیب‏شناسى حدیث.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول
164

برخى مغرضان و کوته‏فهمان، اطمینان خود را به این میراث گران‏بها، از دست بدهیم و عطاى تفسیر روایى را به لقایش ببخشیم و همه آن را یک‏جا به کنار افکنیم و خود را از همه موشکافى‏ها، تبیین‏ها و نازک‌اندیشى‏هاى دقیق و بدیع معصومان علیهم السلام در ساحت قرآن، محروم کنیم. براى گریز از چنین پیامدهایى، باید شیوه‏ها و ابزارهاى دقیق فهم و کشف نقاط آسیب‏پذیر را فرا بگیریم و به حلّ و نقد ضعف‏هاى این سَبک تفسیرى، روى آوریم.

براى نمونه، ممکن است فهم پاره‏اى از روایات تطبیقى که مصداق‏هاى دیریاب آیات قرآن را معرّفى مى‏کنند، نقطه‏اى آسیب‏پذیر باشد. ارائه این روایات که روشى ویژه براى تبیین مقاصد آیات قرآن کریم است، در جاى خود، مهم، کارآمد، راه‌گشا و بخشى از علم باطن اهل بیت علیهم السلام در پرده‏بردارى از لایه‏هاى ژرف آیات قرآنى است و به خودیِ خود، ضعفى متوجّه آن نیست؛ امّا چه بسا به دلیل ظرافت و حسّاسیت آن، در معرض کج‏اندیشى و کژروى قرار گیرد و در صورت شباهت به روایات تفسیر کننده همان آیات، دچار خطا شویم و معنا را منحصر در همان مصادیق خاص بدانیم.

افزون بر این، کوشش مفسّران در گردآورى روایات مربوط به آیات قرآن، مانند دیگر تلاش‏هاى بشر، از کاستى و اشتباه، دور نیست. خطاى نقل، غفلت از برخى احادیث و اسناد مشابه، خَلط روایات درست و نادرست و دیگر کاستى‏هایى که همراه همیشگى انسان ‏اند، از این جمله ‏اند.

بررسى این کاستى‏ها و نیز نقص‏هاى روش متداول و منابع موجود تفسیر روایى، بخشى از رسالت دانش نوپاى «آسیب‏شناسى تفسیر روایى» است که به گونه جداگانه، به آن پرداخته‏ شده است.

کوشیده‏ایم در تفسیر پیشِ رو، به مرزبندى‏هاى دقیق تفسیر و تأویل و جَرْى و تطبیق، توجّه کنیم و تنها پس از تحلیل و نقّادى محتوایشان، آنها را ارائه دهیم.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1392
صفحه از 272
پرینت  ارسال به