قرآن، کتاب تفصیل و تبیین و تحصیل [حقایق] است. جدا کننده میان حق و باطل است و شوخى نیست. ظاهرى دارد و باطنى. ظاهرش، حکم خداست و باطنش، علم او. ظاهر آن، استوار است و باطنش، ژرف. راه‏نمایانى دارد و راه‏نمایانش نیز راه‏نمایانى دارند. شگفتى‏هایش، بى‌شمارند و عجایب و غرایبش، کهنه نشدنى. چراغ‏هاى هدایت و پرتوگاه‏هاى حکمت، در قرآن اند. راه‏نما به سوى معرفت و شناخت است براى کسى که ویژگى آن را بشناسد.

امیر مؤمنان علیه السلام که پس از پیامبر صلی الله علیه و آله آشناترین انسان با معارف بلند و سازنده کتاب الهى است، در روایتى آن را چنین توصیف فرموده است:

۰.ثُمَّ أنزَلَ عَلَیهِ الكِتابَ نوراً لا تُطفَأُ مَصابیحُهُ، وَ سِراجاً لا یَخبو تَوَقُّدُهُ، وَ بَحراً لا یُدرَکُ قَعرُهُ، وَ مِنهاجاً لا یَضِلُّ نَهجُهُ، وَ شُعاعاً لا یُظلِمُ ضَوؤُهُ، وَ فُرقاناً لا یُخمَدُ بُرهانُهُ، وَ تِبیاناً لا تُهدَمُ أركانُهُ، وَ شِفاءً لا تُخشىٰ أسقامُهُ، وَ عِزّاً لا تُهزَمُ أنصارُهُ، وَ حَقّاً لا تُخذَلُ أعوانُهُ.

۰.فَهُوَ مَعدِنُ الإیمانِ وَ بُحبوحَتُهُ، وَ یَنابیعُ العِلمِ وَ بُحورُهُ، وَ رِیاضُ العَدلِ وَ غُدرانُهُ، وَ أثافِىُّ الإسلامِ وَ بُنیانُهُ، وَ أودِیَةُ الحَقِّ وَ غیطانُهُ، وَ بَحرٌ لا یَنزِفُهُ المُستَنزِفونَ، وَ عُیونٌ لا یَنضِبُها الماتِحونَ، وَ مَناهِلُ لا یَغیضُها الوارِدونَ، وَ مَنازِلُ لا یَضِلُّ نَهجَها المُسافِرونَ، وَ أعلامٌ لا یَعمىٰ عَنهَا السّائِرونَ، وَ آكامٌ لا یَجوزُ عَنهَا القاصِدونَ.

۰.جَعَلَهُ اللهُ رِیّاً لِعَطَشِ العُلَماءِ، وَ رَبیعاً لِقُلوبِ الفُقَهاءِ، وَ مَحاجَّ لِطُرُقِ الصُّلَحاءِ، وَ دَواءً لَیسَ بَعدَهُ داءٌ، وَ نوراً لَیسَ مَعَهُ ظُلمَةٌ، وَ حَبلاً وَثیقاً عُروَتُهُ، وَ مَعقِلاً مَنیعاً ذِروَتُهُ، وَ عِزّاً لِمَن تَوَلّاهُ، وَ سِلماً لِمَن دَخَلَهُ، وَ هُدىً لِمَنِ ائتَمَّ بِهِ، وَ عُذراً لِمَنِ انتَحَلَهُ، وَ بُرهاناً لِمَن تَكَلَّمَ بِهِ، وَ شاهِداً لِمَن خاصَمَ بِهِ، وَ فَلجاً لِمَن حاجَّ بِهِ، وَ حامِلاً لِمَن حَمَلَهُ، وَ مَطِیَّةً لِمَن أعمَلَهُ، وَ آیَةً لِمَن تَوَسَّمَ، وَ جُنَّةً لِمَنِ استَلأَمَ، وَ عِلماً لِمَن وَعىٰ، وَ حَدیثاً لِمَن رَوىٰ، وَ حُكماً لِمَن قَضىٰ.^۱

عترت، به این نکته توجّه مى‏دهد که هر کجا سخنى به عترت منسوب شد، امّا با قرآن همراه و سازگار نبود، باید آن را دروغ و بربسته به اهل بیت علیهم السلام دانست.

۲. تحريف‏ناپذيرى

دومین ویژگى قرآن، آن است که در طول زمان، دستخوش دگرگونى یا افزودن و کاستن نشده است. این ویژگى را خداوند متعال، خود به عهده گرفته و چنین فرموده است:

۰.(إِنّٰا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنّٰا لَهُ لَحٰافِظُونَ.^۱

۰.ما ذکر را فرو فرستادیم و ما نگه دارنده آن هستیم).

تاریخ اسلام و تلاش‏هاى صورت گرفته در قرائت، کتابت، حفظ و نشر قرآن و دیگر دلایلى که به تفصیل در شناخت‏نامه قرآن آمده^۲ نیز بر این امر، شهادت مى‏دهند.

۳. جامعيّت

قرآن، در حوزه رسالت خود، جامع و بیانگر همه چیز است. این، سخن خود قرآن: (وَ نَزَّلْنٰا عَلَيْكَ الْكِتٰابَ تِبْيٰاناً لِكُلِّ شَيْءٍ؛^۳ و بر تو این کتاب ‏را فرو فرستادیم که بیانگر هر چیز است) و نیز پیامبرِ آورنده آن است که در روایتى می‌فرماید:

۰.وَ هُوَ كِتابٌ فِیه تَفصِیلٌ وَ بَیانٌ وَ تَحصِیلٌ، وَ هُوَ الفَصلُ لَیسَ بِالهَزلِ، وَ لَهُ ظَهرٌ وَ بَطنٌ، فَظاهِرُهُ حُكمٌ وَ باطِنُهُ عِلمٌ، ظاهِرُهُ أَنِیقٌ وَ باطِنُهُ عَمِیقٌ، لَه نُجُومٌ وَ عَلىٰ نُجومِهِ نُجومٌ، لا تُحصىٰ عَجائِبُهُ وَ لا تُبلىٰ غَرائِبُهُ، فیهِ مَصابیحُ الهُدىٰ وَ مَنارُ الحِكمَةِ، وَ دَلیلٌ عَلَى المَعرِفَةِ لِمَن عَرَفَ الصِّفَةَ.^۴