إنَّ القُرآنَ حَىٌّ لا یَموتُ، وَ الآیَةُ حَیَّةٌ لا تَموتُ؛ فَلَو كانَتِ الآیَةُ إذا نَزَلَت فِى الأقوامِ ماتوا، فَماتَ القُرآنُ، وَ لٰكِن هِىَ جارِیةٌ فِى الباقینَ كَما جَرَت فِى الماضینَ، إنَّ القُرآنَ حَىٌّ لَم یمُت، وَ إنَّه یَجرى ما یَجرِى اللَّیلُ وَ النَّهارُ، وَ كَما تَجرِى الشَّمسُ وَ القَمَرُ، وَ یَجرى عَلىٰ آخِرِنا كَما یَجرى عَلىٰ أوَّلِنا.^۱

۰.قرآن، زنده است و نمى‏میرد. آیات، زنده ‏اند و نمى‏میرند. اگر آیه‏اى [فقط] در باره افرادى نازل شود و آنان بمیرند، قرآن مى‏میرد؛ امّا آیات، اکنون را در بر مى‏گیرند، چنان که گذشتگان را در بر گرفته‌اند. قرآن، زنده است و نمرده و همچون شب و روز و ماه و خورشید، در جریان و حرکت است. قرآن، همان گونه که اوّلینِ ما را در بر مى‏گیرد، آخرین فرد ما را نیز در بر می‌گیرد.

۲. جَرْى تأویلى

جَرْى تأویلى، به معناى توسعه دادن معناى باطنى آیه و تطبیق آن بر افراد و مصداق‏هاى نهان و نوپدید است. جَرْى تأویلى، به دلیل ارائه بطن آیه و لایه زیرین معنا، تأویل نیز نامیده مى‏شود. جَرْى تأویلى، مشکل‏تر از جَرْى تفسیرى و ناظر به معناى باطنى و تأویلى آیه است. در گونه جَرْى تأویلى، ابتدا مفهوم تأویلى آیه، استنباط مى‏شود و آن گاه بر افراد و مصادیق خارجى و جدید آن،

حدیث زراره از امام باقر علیه السلام مى‏تواند ناظر به وجود جَرْى تفسیرى و تسرّى طولى باشد:

۰.تَفسیرُ القُرآنِ عَلىٰ سَبعَةِ أحرُفٍ، مِنهُ ما كانَ، وَ مِنهُ ما لَم یَكُن، بَعدَ ذٰلِکَ تَعرِفُهُ الأَئِمَّةُ.^۱

۰.تفسیر قرآن، هفت وجه دارد. برخى گذشته و برخى هنوز به وجود نیامده‌اند. امامان، آن را مى‏شناسند.

جَرْى تفسیرى، گونه‏اى توسعه و تعمیم است. از این رو، گاه آسان است و مى‏تواند با تدبّر و توجّه به وسیله غیر معصومان نیز به انجام رسد.^۲ دلیل آسانى نسبى این گونه جَرْى، وقوع آن در لایه رویین معناست.

نمونه قابل ارائه، روایت عبد الرحیم قصیر است. این روایت، جَرْى معناى ظاهرى و چگونگى تطبیق آن بر مصداق غیر معاصر آیه را ملموس مى‏کند. همچنین نشان مى‏دهد که این گونه جَرْى، به وسیله غیر معصومان نیز صورت گرفته و از سوی امامان علیهم السلام تقریر و تأیید شده است.

عبد الرحیم قصیر مى‏گوید: روزى نزد امام باقر علیه السلام بودم. ایشان مرا خواند. من گفتم: لبّیک! ایشان فرمود: «رسول خدا صلی الله علیه و آله در باره ( إِنَّمٰا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هٰادٍ)^۳ فرمود: ̎ من، آن منذرم و على، آن هادى است ̎. امروز، هادى کیست؟». من مدّتى طولانى [در فکر فرو رفتم و] سکوت کردم. سپس سر بلند کردم و گفتم: فدایتان شوم! هدایتگرى، مخصوص شما خاندان است. یکى پس از دیگرى آن را به ارث برده‏اید تا به شما رسیده است. فدایتان شوم! شما هادى هستید.

امام علیه السلام پس از تصدیق این سخن فرمود: