1.. براى لزوم احتیاط در اخذ و ردّ روایات تأویلى و بطنى، به یکى از گزارش‏هاى ابن غضائرى توجّه نمایید که در بارۀ احمد بن اورمه مى‏گوید: «اتّهمه القمیّون بالغلوّ، و حدیثه نقىّ لا فساد فیه، و ما رأیت شیئاً یُنسب إلیه تضطرب فیه النفس، إلّا أوراقاً فى تفسیر الباطن و ما یلیق بحدیثه، و أظنّها موضوعةً علیه؛ قمى‏ها او را به غلو متّهم کرده‏اند، با این که حدیث او پاکیزه است و مطلب فاسدى در آن نیست و من در آنچه به او نسبت داده شده، مطلبى ندیدم که موجب تردید شود، مگر برگه‏هایى در تفسیر باطن و مطالب مربوط به آن که گمان مى‏کنم ساختگى اند و به او بسته ‏اند» (الرجال لابن الغضائرى: ص۹۳).

2.. براى نمونه‏هاى بیشتر، ر. ک: شناخت‏نامۀ قرآن: ج۴ ص۲۱۲ ـ ۲۲۸ (تفسیر باطنی).

1.. مانند این روایت: «إنَّ اللّٰهَ ـ جَلَّ ذِکرُهُ ـ بِسَعَةِ رَحمَتِهِ وَ رَأفَتِهِ بِخَلقِهِ، وَ عِلمِهِ بِما یُحَدِّثُهُ المُبَدِّلونَ مِن تَغییرِ کَلامِهِ، قَسَّمَ کَلامَهُ ثَلاثَةَ أقسامٍ: فَجَعَلَ قِسماً مِنهُ یَعرِفُهُ العالِمُ وَ الجاهِلُ، وَ قِسماً لا یَعرِفُهُ إلّا مَن صَفا ذِهنُهُ وَ لَطُفَ حِسُّهُ وَ صَحَّ تَمییزُهُ، مِمَّن شَرَحَ اللّٰهُ‏ صَدرَهُ لِلإسلامِ، وَ قِسماً لا یَعرِفُهُ إلَّا اللّٰهُ وَ اُمناءُهُ وَ الرّاسِخونَ فِى العِلمِ. وَ إنَّما فَعَلَ ذٰلِکَ لِئَلّا یَدَّعى أهلُ الباطِلِ مِنَ المُستَولینَ عَلىٰ میراثِ رَسولِ اللّٰهِ‏ صلی الله علیه و آله مِن عِلمِ الکِتابِ ما لَم یَجعَلهُ اللّٰهُ لَهُم، وَ لِیقودَهُمُ الاِضطِرارُ إلَى الاِیتِمارِ بِمَن وَلّاهُ أمرَهُم؛ خداوند متعال به سبب فراخی رحمتش و مهربانی‌اش به آفریدگان و نیز به سبب آن که می‌دانست دغلکاران چه تغییراتی در کلام او پدید خواهند آورد، کلام خود را به سه گونه تقسیم فرمود: یک گونه از آن را [همگان] عالم و جاهل در می‌یابند. گونۀ دیگر را تنها کسی در می‌یابد که ذهنی صاف و پیراسته، درکی لطیف و شناختی درست داشته باشد و خداوند سینه‌اش را برای [درکِ حقایق] اسلام فراخ ساخته باشد. گونۀ سوم [از کلام] را کسی در نمی‌یابد جز خداوند و امینان او و ریشه‌داران در دانش. خداوند، این گونه [کلامش را تقسیم‌بندی] کرد تا باطل‌گرایانی که بر میراث پیامبر خدا صلی الله علیه و آله چیره گشتند، نتوانند مدّعی علم به کتاب شوند؛ علمی که خداوند به آنان نداده است، و برای این که از سر نیاز و ناچاری، به فرمان کسانی گردن نهند که خداوند کارشان را به آنها سپرده است» (الاحتجاج: ج۱ ص۵۹۶ ح۱۳۷). براى آگاهى از روایات دیگر، ر. ک: التفسیر المنسوب إلى الإمام العسکرى علیه السلام: ص۱۵ ح۲ و المستدرک على الصحیحین: ج۱ ص۷۵۷ ح۲۰.