بنوشد، توشه‏اى از علم تأویل و فهم باطن، برمى‏گیرد و خود را در دایره محدود راسخان مى‏گنجاند. بر پایه این معنا، روایات حصر کننده، پاسخ مدّعیانى هستند که رسیدن به معناى تأویلى و باطنى همه یا بخش بزرگى از قرآن را بدون یارى گرفتن از منابع علمى و متّصل به خداى سبحان، ممکن مى‏دانند.

نمونه‏هاى موجود تأویل قرآن نیز نشان مى‏دهند که رسیدن به لایه‏هاى ژرف و دور از دسترس قرآن کریم، نه در درس و بحث محض، بلکه در شهود غیبى و نوشیدن جام سَحَرى حاصل مى‏آید؛ همان که جوهره علم است و حقیقتِ حکمت.^۱ آرى! عالمان آل محمّد علیهم السلام که نوشنده از دانش الهى و پاک و مطهّرند، مى‏توانند حقیقت باطنىِ قرآن را مَس کنند و پیروان حقیقى و نهان و آشکار ایشان نیز، تنها با گام نهادن در جاى پاى ایشان، یاراى در آمدن به وادى تأویل را مى‏یابند.

بر این پایه و همان گونه که در جمع میان روایات ناظر به تفسیر قرآن گفته شد، علم به تأویل همه قرآن و آگاهى از همه لایه‏هاى معنایى آن را باید در انحصار خداوند و معصومان دانست و علم به برخى بطون و تأویل دسته‏اى از آیات، به عالمان راسخ در علم نیز سرایت مى‏یابد.

یک شاهد روایى براى تأیید این نتیجه، گزارش عیّاشى است که صدر آن بر جمعِ یاد شده، دلالت مى‏کند. بُرَید بن معاویه مى‏گوید: از امام باقر علیه السلام معناى ( وَ مٰا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللّٰهُ وَ الرّٰاسِخُونَ) را پرسیدم. امام علیه السلام فرمود:

۰.یَعنى تَأویلَ القُرآنِ كُلِّهِ، إلَّا اللهُ وَ الرّاسِخُونَ فِى العِلمِ، فَرَسولُ اللهِ أَفضَلُ الرّاسِخِینَ؛ قَد عَلَّمَهُ اللهُ جَمیعَ ما أنزَلَ عَلَیهِ مِنَ التَّنزیلِ وَ التَّأویلِ، وَ ما كانَ اللهُ مُنزِلاً عَلَیهِ شَیئاً لَم یعَلِّمهُ تَأویلَهُ، و أَوصِیاؤُهُ مِن بَعدِهِ یَعلَمونَهُ كُلَّهُ.^۲

۰.یعنى تأویل همه قرآن را [نمى‏داند] مگر خدا و راسخان در دانش. پس پیامبر

محبّان اهل بیت علیهم السلام و نوشندگان از «عذبِ فرات» و برخوردار از شایستگى اعتقادى و ایمانى هستند. این روایت، پاسخ امام صادق علیه السلام به سَدیر صیرفى در باره رتبه‏بندى اصناف محبّان اهل بیت علیهم السلام است:

۰.وَ طَبَقَةٌ یُحِبّونَا فِى السِّرِّ وَ العَلانِیَةِ، هُمُ النَّمَطُ الأَعلىٰ، شَرِبوا مِنَ العَذبِ الفُراتِ، وَ عَلِموا تَأویلَ الكِتابِ وَ فَصلَ الخِطابِ وَ سَبَبَ الأَسبابِ.^۱

۰.و گروهى که ما را آشکارا و پنهان، دوست دارند، آنان در بالاترین درجه‏ اند. از آب خوش و گوارا نوشیده‏اند و تأویل کتاب و سخن پایانى و رشته همه امور را فهمیده‏اند.

امام صادق علیه السلام در ادامه سخن، ویژگى‏هاى این افراد را چنین بیان نموده است:

۰.تِلکَ خِلالٌ: أَوَّلُها أَنَّهُم عَرَفُوا التَّوحیدَ حَقَّ مَعرِفَتِهِ وَ أَحكَموا عِلمَ تَوحیدِهِ، وَ الإِیمانُ بَعدَ ذٰلِکَ بِما هُوَ وَ ما صِفَتُهُ، ثُمَّ عَلِموا حُدودَ الإِیمانِ وَ حَقائِقَهُ وَ شُروطَهُ وَ تَأویلَهُ.

۰.آنان، صفاتى دارند. نخست، این که خدا را چنان که باید، شناخته‏اند و این دانش توحیدى را استوار کرده‏اند و به او و صفاتش، همان گونه که هست، ایمان آورده‏اند. سپس مرزهاى ایمان و نیز حقایق و شروط و ژرفاى آن را دانسته‏اند.

برایند و حاصل جمع روایات، نشان مى‏دهد که براى آگاهى از تأویل قرآن، مانند هر متن دیگرى باید به سرچشمه آن، نزدیک شد و نیّت پدید آورنده متن را دریافت؛ امرى که خداوند به گونه کلّى و یا حدّ اکثرى در اختیار فرستاده و آورنده کتاب و پیامش نهاده و پیامبر اکرم نیز به عترت پاک خود، تعلیم داده است. هر کس بتواند خود را به این خاندان برسانَد و از «عذبِ فرات» و چشمه جوشان دانش ایشان