باقى خواهد ماند».

گفتنى است این روایت، با مفروض دانستن انسان‏هایى که دانا به تأویل قرآن هستند، آنها را محدود و منحصر به بازماندگان از خاندان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دانسته است؛ کسانى که علم آنان از پیامبر صلی الله علیه و آله سرچشمه مى‏گیرد. این معنا ـ یعنى نفى برخى مدّعیان رسوخ در علم و اتّصاف اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله به این صفت خاص ـ در روایتى دیگر از امام على علیه السلام نیز آمده و بر آن تأکید شده است:

۰.أَینَ الَّذینَ زَعَمُوا أَنَّهُمُ الرّاسِخونَ فِى العِلمِ دُونَنَا كَذِباً وَ بَغیاً عَلَینا؟ أَن رَفَعَنَا اللَّهُ وَ وَضَعَهُم، وَ أَعطانا وَ حَرَمَهُم، وَ أَدخَلَنا وَ أَخرَجَهُم، بِنا یُستَعطَى الهُدىٰ وَ یُستَجلَى العَمىٰ.^۱

۰.کجایند کسانى که به دروغ و از سرِ حسادت بر ما [از آن رو] که خداوند، ما را رفعت بخشیده و آنان را پَست گردانیده و به ما عطا فرموده و آنان را محروم ساخته و ما را راه داده و آنان را رانده است؟ ادّعا مى‏کردند که استواران در دانش، آنان‏ اند نه ما، در حالى که به وسیله ما، راه هدایت، پیموده مى‏شود و کورى، زدوده مى‏گردد.

برخى احادیث، این دایره را اندکى توسعه داده‏اند. امامان علیهم السلام ضمن هشدار نسبت به تأویل نادرست قرآن، برخى ویژگى‏هاى راسخان در علم و توانایان بر تأویل را بیان کرده‏اند؛^۲ ویژگى‏هایى که مى‏توان آنها را در برخى افراد غیر معصوم نیز یافت؛ کسانى انگشت‌شمار که عالم به دین و عامل به آن هستند و در دو آیه شریف قرآن، به آنها اشاره شده است.^۳ بر پایه روایتى، این افراد از بالاترین

آن احاطه و دانشى ندارند، ستوده است و فرو نرفتن آنان را در آنچه به کاویدن از نهانش مکلّف نیستند، رسوخ نامیده است.

این روایت، اقرار به جهل و اعتراف به عجز از تفسیر غیبِ محجوب و پوشیده را نشانه راسخان مى‏داند و رسوخ در علم را مفهومى سلبى به معناى خوددارى از زیاده‏روى در ژرفاى این گونه آیات مى‏خواند. این، در حالى است که برخى روایات، عاطفه بودن «واو» را مفروض گرفته‏اند و راسخان در دانش را متعدّد دانسته‏اند. صفّار قمی، متن زیر را با دو سند از امام باقر و امام صادق علیهما السلام آورده است:

۰.نَحنُ الرّاسِخونَ فی العِلمِ، وَ نَحنُ نَعلَمُ تَأویلَهُ.^۱

۰.ما راسخان در علم هستیم و تأویل آن را ما مى‏دانیم.

سلیم بن قیس نیز چنین روایت کرده است:

۰.خَرَجَ عَلَینا عَلِىُّ بنُ أَبى طالِبٍ علیه السلام وَ نَحنُ فِى المَسجِدِ فَاحتَوَشنا عَلَیه، فَقالَ: سَلونى قَبلَ أَن تَفقِدونى، سَلونى عَنِ القُرآنِ فَإِنَّ فِى القُرآنِ عِلمَ الأَوَّلینَ وَ الآخِرینَ، لَم یَدَع لِقائِلٍ مَقالاً، وَ لا یَعلَمُ تَأوِیلَهُ إلَّا اللهُ وَ الرّاسِخونَ فِى العِلمِ، وَ لَیسوا بِواحِدٍ، وَ رَسولُ اللهِ صلی الله علیه و آله كانَ واحِداً مِنهُم، عَلَّمَهُ اللهُ سُبحَانَهُ إیّاهُ، وَ عَلَّمَنیهِ رَسولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله، ثُمَّ لا یَزالُ فِى عَقِبِهِ إِلىٰ یومِ القِیامَةِ.^۲

۰.ما در مسجد بودیم که على بن ابى طالب علیه السلام نزد ما آمد و ما گِرد او حلقه زدیم. ایشان فرمود: «از من پرسش کنید، پیش از آن که مرا از دست بدهید. در باره قرآن از من سؤل کنید؛ چرا که در قرآن، دانشِ اوّلین و آخرین هست. قرآن براى هیچ گوینده‏اى سخنى [ناگفته] باقى نگذاشته است و تأویل آن را جز خدا و استواران در دانش، کسى نمى‏داند و اینان، یک نفر نیستند. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله یکى از ایشان بود که خداوند سبحان، آن را به او آموخت و پیامبر خدا صلی الله علیه و آله هم آن را به من آموخت و تأویل قرآن در فرزندان او تا روز قیامت،