21
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول

این ویژگى، بیانگر آن است که معارف قرآن، لایه‏هاى عمیق و متعدّدى دارند که در مقاطع مختلف تاریخ، کشف مى‏شوند و از آنها بهره‏بردارى می‌گردد. البتّه هر کسی توانایی ندارد معارف عمیق و حقایق دقیقِ قرآن را کشف نماید؛ بلکه تنها کسانى از این توانایى برخوردارند که از نظر علمى و عملى، شایستگى‏هاى لازم را داشته باشند.

۶. لايه‏هاى معنايى

قرآن، به سان یک متن دست‏نوشته آدمى نیست که بتوان به آسانى به عمق آن دست یافت. قرآن، سخن حکیمانه خداوندِ بى‌نهایت داناست که عالَم و آدم را آفریده و از اعماق وجود هستى، آگاه است. حقیقت و اعتبار، ذهن و عین، و مکتوب و مخلوق، از آنِ اویند. خداوند بر پایه این حکمت و دانایى، کتابش را چنان تدوین کرده که جز خودِ او و آن که او بخواهد، کسى نمى‏تواند به ژرفاى آن برسد. این، همان چیزى است که از آن به «بطون قرآن» یا لایه‏هاى معنایى و نیز حقایق قرآنى یاد مى‏شود؛ نکته‏اى که در احادیث متعدّد به چشم مى‏آید. روایتى از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ظاهر قرآن را اَنیق (زیبا) و باطن قرآن را عمیق خوانده است.۱ در روایت دیگرى از ایشان، همه آیات قرآن، داراى بطن دانسته شده‌اند.۲ روایتى دیگر از ایشان نیز بر این نکته تأکید کرده و آن را به بحث تأویل، پیوند زده است.۳

در چند روایت از امام باقر علیه السلام نیز قرآن، داراى بطن دانسته شده است. در نقلى، ایشان خطاب به ابو لبید بحرانى فرموده است:

۰.إنَّ لِكِتابِ اللهِ ظاهِراً وَ باطِناً.۴

1.. ر. ک: الکافى: ج۲ ص۵۹۹ ح۲. گفتنى است این توصیف، از امام على علیه السلام نیز نقل شده است (ر. ک: نهج البلاغة: خطبۀ ۱۸).

2.. ر.ک: المجازات النبویّة: ص۲۳۶ ح۲۰۲.

3.. ر. ک: کتاب سلیم بن قیس: ج۲ ص۷۷۱.

4.. المحاسن: ج۱ ص۴۲۱ ح۹۶۴.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول
20

برنامه‏هایى که براى سعادت انسان دارد، با معیارهاى عقلى و علمى و نیازهاى فطرى انسان‏ها منطبق اند. از این رو، به زمان خاصّى اختصاص ندارد و در طول زمان، زنده و جاوید است.

۵. طراوت

ممکن است چیزى، سال‏ها زنده بماند، ولى در طول زمان، کهنه و فرسوده شود و طراوت و شادابى خود را از دست بدهد؛ امّا قرآن، علاوه بر این که همیشه زنده است، هیچ گاه کهنه و فرسوده نمى‏شود؛ بلکه همواره نو و باطراوت است، چنان که در گزارشى از پیامبر صلی الله علیه و آله آمده است:

۰.كَلامُ اللهِ‏ جَدیدٌ غَضٌّ طَرِىٌّ.۱

۰.کلام خدا، همواره نو و تازه و باطراوت است.

نیز در روایتى از امام على علیه السلام آمده است:

۰.لا تُخلِقُهُ كَثرَةُ الرَّدِّ وَ وُلوجُ السَّمعِ.۲

۰.[قرآن،] هر اندازه تکرار شود و به گوش فرو رود، باز کهنه نمى‏شود.

امام صادق علیه السلام راز این تازگى را در پاسخ شخصى که پرسید: «چرا قرآن، هر چه بیشتر منتشر و مطالعه مى‏شود، بر تازگى و طراوت آن، افزوده مى‏شود؟» چنین فرموده است:

۰.لِأَنَّ اللهَ‏ لَم یُنزِلهُ لِزَمانٍ دونَ زَمانٍ، وَ لا لِناسٍ دونَ ناسٍ، فَهُوَ فى كُلِّ زَمانٍ جَدیدٌ، وَ عِندَ كُلِّ قَومٍ غَضٌّ، إلىٰ یَومِ القِیامَةِ.۳

۰.چون خداوند، آن را براى زمانى خاص و مردمى خاص، فرو نفرستاد. بنا بر این، قرآن، در هر زمانى، نو و براى هر مردمى، تا روز قیامت، تازه است.

1.. طرف من الأنباء و المناقب: ص۱۴۴.

2.. نهج البلاغه: خطبۀ ۱۵۶.

3.. عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج۲ ص۸۷ ح۳۲.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1351
صفحه از 272
پرینت  ارسال به