حجت الاسلام دکتر محمدرضا زیبایی نژاد در هشتمین نشست علمی از سلسله جلسات و نشست های هفتگی "دین و چالش های روز" به پرسش، الگوهای تربیتی را در شرایط چالشی امروز چگونه می توان شناخت؟پاسخ داد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث،حجت الاسلام دکتر محمدرضا زیبایی نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانوادهدر نشست علمی "خانواده و چالش های تربیتی در عصر جدید" از هشتمین نشست از سلسله جلسات و نشست های "دین و چالش های روز" ویژه "چهارشنبه های اعتقادی" درباره چالش های تربیتی خانواده گفت: در طول تاریخ ساختارهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با ارزش های خانواده و نظام اخلاقی همسو بوده است. اما اگر این ساختارها با ارزش های اخلاقی همسو نباشد نهادینه کردن یک ارزش اخلاقی در افراد خانواده با چالش مواجه خواهد شد. برای مثال در گذشته این گونه بود که قناعت یک ارزش به شمار می آمد اما امروزه مصرف گرایی جای آن را گرفته است. بنابراین امروزه بسیار سخت است که ارزش قناعت را برای فرزندان نهادینه کنیم.
وی افزود: مشکلی که ما امروزه با آن مواجه هستیم این است که خانواده در موقعیت تهدید قرار دارد و از همه طرف با پیام های غیر اخلاقی و مرجعیت های نااهل محاصره شده است. خانواده در این موقعیت با سه مشکل مواجه ست. مشکل اول این است که فهم عمیقی از موقعیت تهدید ندارد. نهایت درک خانواده ها این است که فضای مجازی فرزندان ما را تهدید می کند. اما ابعاد، عمق و وسعت تهدید به گونه ای است که خانواده برای رسیدن به موقعیت این تهدید باید انرژی صرف کند.
ایشان اظهار داشت: مشکل دوم این است که با فرض شناخت موقعیت تهدید خانواده برای تغییر آن احساس مسئولیت نمی کند. مشکل و چالش سوم این است که خانواده هایی هم که فهم عمیق از موقعیت تهدید دارند، احساس مسئولیت برای تغییر هم می کنند، دانش و مهارت ندارند.
دکتر زیبایی نژاد افزود: چگونه می توانیم فرزندانمان را امروزه راهبری تربیتی کنیم. یک مرتبه بالاتر از خانواده، نظام تعلیم و تربیت ما هم در همین چالش گرفتار شده است. یعنی آموزش و پرورش و آموزش عالی ما هم فهم روشنی از موقعیت تهدید ندارد. همچنین عزمی برای یک کنش جدید و طراحی الگویی جدید از تربیت و متناسب با موقعیت جدید ندارد و سوم اینکه آنهایی هم که فهم روشنی از اینکه ما در وضعیت تهدید هستیم، دارند، نمی دانند باید چه کرد. در مرتبه بالاتر سیاست گذاران معطوف به خانواده الگوهای سیاست گذاری در موقعیت تهدید ندارند.
ایشان در ادامه در پاسخ به این سوال که معنای اینکه می گوییم در موقعیت تهدید هستیم، چیست؟ گفت: وقتی می گوییم در موقعیت تهدید هستیم یعنی ساختارها در خدمت بسط ارزش های توحیدی و اخلاقی و خانوادگی نیستند. برای مثال ما وارد عصر جدیدی شده ایم که مصرف گرایی شخصیت ما را شکل می دهد. مصرف از بعد اقتصادی به بعد فرهنگی وارد شده و مردم به همه چیز مصرفی نگاه می کنند. مثلا ما پدر و مادر را مصرف میکنیم؛ یعنی نگاه به پدر و مادر این نیست که پدر و مادر شخصیت های والایی هستند بلکه نگاه این است که پدر و مادر چه نفعی به ما می رسانند.
وی افزود: نظام سرمایه داری هرگونه تغییر و تحولی در اندیشه را مثبت قلمداد می کند. زیرا در تحول است که خواسته ها و نیازهای مردم متحول می شود و در تحول نیازها میدان های مصرفی جدیدی باز می شود. بنابراین ما با نسلی مواجه می شویم که بایستی با آن ها در مورد بدیهیات هم بحث کنیم. چیزهایی که برای ما بدیهی هستند مثل اینکه بدیهی است انسان یا مذکر است یا مونث و معلوم است که آینده نگری خوب است و مانند اینها در نسل جدید مورد مناقشه قرار می گیرند.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ابعاد تحول گفت: یکی از ابعاد تحول کسانی است که ما به عنوان نیروهای نجات بخش به آن ها مراجعه می کنیم. برخی از این افراد با ضریب بالایی خود جزء جامعه تهدید هستند. زمانی که ما به مشکل برخورد می کنیم مراجعی که به آن ها برای حل مشکل مراجعه می کنیم خودشان بخشی از مشکل هستند. برای نمونه وقتی مشکل خانوادگی برای ما پیش می آید به مشاور، روان درمانگر یا روان شناس مراجعه می کنیم اما آیا فکر نمی کنیم شاید همین افراد عامل مشکل ما باشند. روان شناسی با یک الگوی فردگرایی مرد و زن را آشتی میدهد. در اینجا خود روان شناس بخشی از جامعه تهدید گر است. یا برای تحلیل اجتماعی به جامعه شناس مراجعه می کنیم ولی جامعه شناس پست مدرن، اخلاق را تابو می داند و هیچ پایه ثابتی برای اخلاق قائل نیست.
وی افزود: نظام تعلیم و تربیت خودمان هم همین طور است. مدرسه مدرن هم بخشی از جهان تهدید است. کسانی که مدارس جدید را وارد ایران کردند میسیونرهای مسیحی بودند. این مسیونرها اسلام را ضد بشر، ضد جامعه و ضد طبیعت معرفی می کردند و بهترین راه برای از بین بردن آن را نظام تربیتی جدید می دانستند. ما به دو درس قرآن و تعلیمات دینی در مدارس دلخوش هستیم ولی توجه نداریم که دانش آموزان در یک لایه عمیق یاد می گیرند که هیچ امری مقدس نیست و همه چیز را می توان تحت نفی و انکار و پرسش قرار داد. به این ترتیب از این نظام «الذین یؤمنون بالغیب» در نخواهد آمد.
ایشان اظهار داشت: تجربه گرایی بسط می یابد و دانش های غیرتجربی در حاشیه قرار می گیرند و با همان نگاه تجربه گرایی آموزش داده می شود که دین فهمیده شود. وضعیت ما بسیار بغرنج است و واقعاً در یک وضعیت آخرالزمانی قرار گرفته ایم. بنابر برخی از روایات وضعیت آخرالزمانی وضعیتی است که امتلاء فساد در آن اتفاق می افتد؛ یعنی هم فساد فراگیر می شود و هم عمیق. به این معنا که گاه گناه انجام می شود ولی گاه گناه یک ارزش می شود. برای مثال ممکن است دروغ در جامعه ما زیاد گفته شود ولی دروغ ارزش شمرده نمی شود اما تحولات اجتماعی به گونه ای پیش می رود که رذائل اخلاقی ارزش می شوند.
وی در ادامه گفت: ما هم از حیث عرضی و هم از حیث عمق در حال رسیدن به وضعیت امتلاء فساد هستیم. در این وضعیت گاه خانواده خود بخشی از تهدید می شود؛ یعنی پدر و مادر خودشان به فرزندشان آموزش های سوء می دهند. در این وضعیت نخبگان و مصلحان اجتماعی می بینند که تیرشان به سنگ میخورد. فرهیختگان روحانی وقتی با مردم ارتباط می گیرند می بییند روز به روز مخاطبانشان و تأثیرشان کمتر می شوند. دلیل این است که در گذشته این افراد تنها مرجع تربیت بودند اما اکنون یکی از صدها مرجع هستند. در این وضعیت مرجعیت رقابتی شده است و در فضای رقابت شما باید مزیت های خود را نشان دهید. ولی ما مزیتی تولید نکرده ایم.
حجت الاسلام زیبایی نژاد در بیان آسیب شناسی از نظام تربیتی موجود گفت: زمانی که روحانیان، فرهنگیان و فرهیختگان کتاب های تربیتی به نگارش در می آورند، بر اصول تربیت تأکید می کنند. اصول تربیت اصولی ثابت هستند. ما نظام ثابت تربیتی را به جای الگوهای تربیتی می نشانیم. نظام تربیتی همان اصول تربیتی هستند که هزار سال پیش هم بوده اند و خواهند بود.
وی افزود: اما الگوی تربیت از ضرب اصول و آموزه های ثابت تربیت در موقعیت های متحول حاصل می شود. ظرفیت اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی انسان جدید غیر از گذشته است و محدودیت ها و تهدیدهای انسان جدید هم غیر از گذشته است. مثلاً الگوی تربیت برای خانواده ثروتمند شمال شهر همان الگوی تربیتی خانواده فقیر نیست. گرچه یک روح واحدی وجود دارد. الگوی تربیت در وضعیت جهانی شده و فضای مجازی با الگوی تربیت صد سال پیش قطعاً یکی نیست. ولی ما فرهنگیان و روحانیون و معلمان با همان روش سابق در جهان جدید حرکت می کنیم و گمانمان این است که تربیت فقط اصول تربیت است.
لازم به ذکر است نشست علمی "خانواده و چالش های تربیتی در عصر جدید" با طرح سؤال: "الگوهای تربیتی را در شرایط چالشی امروز چگونه می توان شناخت؟"از هشتمیننشست از سلسله جلسات و نشست های "دین و چالش های روز" ویژه "چهارشنبه های اعتقادی" از سوی پژوهشگاه قرآن و حدیث، انجمن کلام اسلامی حوزه، کمیته مرکزی کرسی های آزاداندیشی حوزه های علمیه و مرکز آموزش های کاربردی دفتر تبلیغات اسلامی قم با ارائه و سخنرانی حجت الاسلام دکتر محمدرضا زیبایی نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانوادهدر روز چهارشنبه ۱۳ دی ماه ۱۴۰۲ از ساعت ۲۱ تا ۲۲ به صورت وبیناری برگزار شد.
برگزاری سلسله جلسات و نشست های "دین و چالش های روز" هر هفته روزهای چهارشنبه از ساعت ۲۱ تا ۲۲ با ارائه و سخنرانی پژوهشگران و اساتید برجسته حوزوی و دانشگاهی از ایران و خارج از کشور به همراه پرسش و پاسخ، به صورت وبیناری برگزار می شود.
دریافت صوت جلسه هشتم 👇
