یعنی در نزد خدا و انسان، امری واقعی نیست.
۲. حُسن و قُبح به معنای استحقاق مدح و ذم و کیفر و پاداش در نزد خدا، امری واقعی نیست و به اعتبار شارع برمیگردد.
۳. به دلیل غیر واقعی بودن حُسن و قُبح به دو معنای قبل، عقل قدرت درک این معانی را ندارد و حُسن و قُبح به این معانی عقلی نیست.
۴. به دلیل غیر واقعی بودن حُسن و قُبح به معنای اول، حُسن و قُبح نمیتواند به عنوان قاعدهای کلامی درباره افعال الهی پذیرفته شود.
خلاصه دیدگاه اشاعره را میتوان اینگونه بیان کرد که حُسن و قُبح افعال، امری کاملاً بشری است و نمیتواند به عنوان ملاکی واقعی درباره افعال خدا بهکار گرفته شود. همچنین، نمیتوان از مدح و مذمّت انسانها نسبت به افعال خودشان، مدح و مذمّت و نیز کیفر و پاداش را در نزد خداوند نتیجه گرفت.
ادله اشاعره
اشاعره دلایل بسیاری برای انکار حُسن و قُبح ذاتی و عقلی اقامه کردهاند که در اینجا مهمترین آنها طرح و نقد میشود.
دلیل اول: مالکیت خدا
پیش از این، عبارتی از اشعری نقل شد که در آن هر فعلی و از جمله عذاب دادن اطفال بر خدا جایز و روا دانسته شده بود. دلیل او این بود:
والدلیل على أن كل ما فعله فله فعله: أنّه المالك القاهر الّذی لیس بمملوك ولا فوقه مبیح ولا آمر ولا زاجر ولا حاظر ولا من رسم له الرسوم