منها: المشهورات: وهی القضایا التی مبدأ الحكم فیها عموم الاعتراف بها كقولهم: «إنّ الظلم قبیح» ولو خلّی الإنسان وقواه دون انفعالات وملكات لم یحكم بها بخلاف الأولیات والأوّلی مشهور ولا ینعكس.^۱ المشهورات … منها «الآراء المحمودة» وهی القضایا التی لو خلّی العقل وذاته، دون النظر إلى حمیة أو أنفة وانفعالات من عادات وشرائع وسیاسات، لم یحكم بها؛ مثل حكمك أنّ «الظلم قبیح» و«العدل حسن» و«القتل مذموم».^۲

پاسخ این است که این دلیل، تنها یک ادعاست و عقل با تصور عدالت و خوبی، بی‌درنگ حکم به خوبی عدالت می‌کند و کسی را که ظلم می‌کند، مذمّت می‌کند.

دلیل سوم: عدم اندراج حُسن و قُبح در ذیل یقینیّات شش‌گانه

یکی دیگر از استدلا‌‌‌ل‌های فلاسفه بر اعتباری بودن حُسن و قُبح و این که از مشهورات است، این است که استحقاق مدح و ذم نسبت به عدل و ظلم، جزء هیچ‌یک از بدیهیات شش‌گانه نیست. این که از تجربیات، متواترات و حدسیات نیست، روشن است. دلیل این که از فطریات نیست این است که مقارن آنها قیاسی وجود ندارد که بر ثبوت محمول بر موضوع دلالت کند. از جمله اولیات هم نیست؛ زیرا تصور طرفین برای ثبوت محمول برای موضوع کفایت نمی‌کند. جزء حسیّات هم نیست، چون استحقاقْ نه با حواس دیده می‌شود و نه از کیفیات نفسانی‌ای است که در نزد نفس حاضر باشد.^۳

پاسخ‌‌های دلیل اوّل و دوم را می‌توان پاسخ دلیل سوم نیز دانست. در آن دو

نیازمند فکر و تأمل نباشند. در واقع، مشکوک بودن حُسن و قُبح، تنها یک ادعاست و می‌توان در مقابل ادعا کرد که عقلی بودنِ قبحِ ظلم روشن و بدیهی است و اختلاف میان متفکران، یا به دلیل مبانی نادرست آنهاست، یا به دلیل موانع و اِشکالاتی است که نسبت به حُسن و قُبح ذاتی و عقلی دارند که باید به آنها پاسخ آنها داده شود.

یک نکته را نیز باید افزود و آن این‌که اگر وجود اختلاف دلیل غیر یقینی بودن قضیه‌‌ای شود، همه یقینیات شش‌گانه و از جمله بدیهیات اولیه، یقینی نخواهند بود؛ زیرا در همه آنها اختلاف‌ نظر وجود دارد. برای مثال، بارکلی - کشیش و فیلسوف تجربی‌مسلک ایرلندی - علم به محسوسات را یقینی نمی‌داند و منکر وجود محسوسات است و خَلَف او دیوید هیوم در هر نوع وجود خارجی و حتی وجود خودش، شکّاک است و معتقد است هیچ قضیه واقعی یقینی وجود ندارد و تنها قضایای تحلیلی که محمول در موضوع مندرج است و اطلاع جدیدی از خارج نمی‌دهد، یقینی است، مثل این قضیه که «هر مرد متأهلی زن دارد».

دلیل دوم: عدم حکم عقل به حُسن و قُبح با تصور موضوع و محمول

این دلیل را می‌توان پایه دلیل اوّل دانست. دلیل دوم می‌گوید: در بدیهیات، عقل با تصور موضوع و محمول، حکم به ثبوت محمول بر موضوع می‌کند، اما عقل با تصور خوبی و عدالت، حکم به ثبوت خوبی بر عدالت نمی‌کند. بر همین اساس است که حُسن و قُبح مشکوک و اختلافی است.

ابن‌ سینا، سهروردی و شهروزی می‌گویند:

لیست‏ الذائعات، من جهة ما هى هى، مما یقع التصدیق بها، فى الفطرة.^۱