49
قاعده کلامی حُسن و قُبح عقلی

یعنی در نزد خدا و انسان، امری واقعی نیست.

۲. حُسن و قُبح به معنای استحقاق مدح و ذم و کیفر و پاداش در نزد خدا، امری واقعی نیست و به اعتبار شارع برمی‌گردد.

۳. به دلیل غیر واقعی بودن حُسن و قُبح به دو معنای قبل، عقل قدرت درک این معانی را ندارد و حُسن و قُبح به این معانی عقلی نیست.

۴. به دلیل غیر واقعی بودن حُسن و قُبح به معنای اول، حُسن و قُبح نمی‌تواند به عنوان قاعده‌‌ای کلامی درباره افعال الهی پذیرفته شود.

خلاصه دیدگاه اشاعره را می‌توان این‌گونه بیان کرد که حُسن و قُبح افعال، امری کاملاً بشری است و نمی‌تواند به عنوان ملاکی واقعی درباره افعال خدا به‌کار گرفته شود. همچنین، نمی‌توان از مدح و مذمّت انسان‌ها نسبت به افعال خودشان، مدح و مذمّت و نیز کیفر و پاداش را در نزد خداوند نتیجه گرفت.

ادله اشاعره

اشاعره دلایل بسیاری برای انکار حُسن و قُبح ذاتی و عقلی اقامه کرده‌اند که در اینجا مهم‌ترین آنها طرح و نقد می‌شود.

دلیل اول: مالکیت خدا

پیش از این، عبارتی از اشعری نقل شد که در آن هر فعلی و از جمله عذاب دادن اطفال بر خدا جایز و روا دانسته شده بود. دلیل او این بود:

و‌الدلیل على أن كل ما فعله فله فعله: أنّه المالك القاهر الّذی لیس بمملوك ولا فوقه مبیح ولا آمر ولا زاجر ولا حاظر ولا من رسم له الرسوم


قاعده کلامی حُسن و قُبح عقلی
48

دیدگاه اشعری در‌باره انکار حُسن و قُبح عقلی، می‌توان برداشت کرد که اشاعره منکر هر گونه حُسن و قُبح عقلی نیستند. مطالب اشاعره را در دو قسمت اثباتی و سلبی خلاصه می‌کنیم.

الف) نکات اثباتی دیدگاه اشاعره

۱. حُسن و قُبح به معنای ‏ملائمت و منافرت با طبع، امری واقعی است و عقل آن را درک می‌کند.

۲. حُسن و قُبح به معنای موافقت و مخالفت با غرض، امری واقعی است و عقل آن را درک می‌کند.

۳. حُسن و قُبح به معنای سود و زیان، امری واقعی است و عقل آن را درک می‌کند.

۴. حُسن و قُبح به معنای صفت کمال و نقص، امری واقعی است و عقل آن را درک می‌کند.

۵. حُسن و قُبح به معنای استحقاق مدح و ذم، نسبت به افعال انسان‌ها، در نزد عُقلا، امری واقعی و پذیرفته شده است، به شرطی که استحقاق مدح و ذم و کیفر و پاداش در نزد خداوند، از آن استنتاج نشود. ظاهراً منشاء این استحقاق در نزد عُقلا، یکی از چهار مورد قبل است.

۶. حُسن و قُبح به معنای استحقاق مدح و ذم و کیفر و پاداش در نزد خدا، امری شرعی است و با امر و نهی شارع ایجاد می‌شود.

ب) نکات سلبی دیدگاه اشاعره

۱. حُسن و قُبح به معنای استحقاق مدح و ذم و کیفر و پاداش، به صورت مطلق،

  • نام منبع :
    قاعده کلامی حُسن و قُبح عقلی
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی نصرتیان اهور
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    اتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5141
صفحه از 207
پرینت  ارسال به