279
اسلام‌ پژوهی در اسرائیل

براشر قرار گرفته است.۱ محمد بن مسعود عیاشی و محمد بن ابراهیم بن جعفر نعمانی (درگذشته۳۶۰ق) از دیگر مفسرانی هستند که آثار تفسیری‎شان مورد توجه براشر در این فصل از کتاب بوده است.

براشر در فصل دوم کتاب خود با عنوان «مکتب تفسیری امامیه پیش از دوران آل بویه»۲ به چهار ویژگی اصلی تفاسیر شیعه امامیه در بازه زمانی پیش از آل بویه پرداخته و آنها را عبارت از: تفسیر به مأثور، تفاسیر ناتمام بر قرآن، توجه کم به مباحث کلامی و گرایش تند نسبت به عامه، می‌داند۳ و برای هر کدام از این ویژگی‌ها، شواهدی را ذکر می‌کند.

وی در فصل سوم این کتاب، با عنوان «شیوه‌های تفسیری»۴ بحث شیوه‌ها و روش‌های گوناگون تفسیری به‎کاررفته در تفاسیر ذکرشده در فصل دوم را مطرح می‎کند. همچنین در فصل چهارم با عنوان «نهاد امامت و عقاید وابسته»۵ به بررسی مسائل مرتبط با امامت بر اساس احادیث تفسیری می‌پردازد. فصل پنجم نیز به بررسی دیدگاه تشیع نسبت به امویان و عباسیان اختصاص دارد.۶ براشر همچنین در فصل ششم دو حدیث نامتعارف در تفاسیر کهن شیعه امامیه را ذکر، و آنها را تحلیل و بررسی می‎کند.۷ در قسمت پیوست این کتاب، براشر موارد نقل‎شده از تفسیر ابوالجارود در ضمن تفسیر علی بن ابراهیم قمی را با ارجاع به صفحات و آیات مورد بحث، ذکر کرده است.۸ این کتاب همچنین دربردارنده کتاب‌شناسی، فهرست اختصارات، نمایه اسامی و موضوعات و نیز نمایه آیات قرآنی است.

1.. Ibid, p. ۴۶-۵۶.

2.. Ibid, p. ۷۱-۸۶.

3.. Ibid, p. ۷۳.

4.. Ibid, p. ۸۷-۱۲۴.

5.. Ibid, p. ۱۲۵-۲۰۳.

6.. Ibid, p. ۲۰۴-۲۲۳.

7.. Ibid, p. ۲۲۴-۲۴۳.

8.. Ibid, p. ۲۴۴-۲۴۷.


اسلام‌ پژوهی در اسرائیل
278

سلیم بن قیس هلالی (دو سال پیش از هجرت، ۷۰/ ۷۶ق) که از آن به کتاب السقیفه نیز یاد کرده است، از آن نام برده و به عنوان یکی از منابع غیرتفسیری از آن سخن گفته است؛ در حالی که در این بخش از آثار گوناگون شیخ محمد بن علی صدوق قمی (۳۰۶  ۳۸۱ق) که اهمیت و اعتبار کاملی در حدیث امامیه داشته‌اند، سخنی نگفته است.

فصل اول این کتاب با عنوان «متون تفسیری: مفسران و کتاب‌های آنها»،۱ فصل بلندی است که در آن، براشر به بررسی و گزارش متن‌های تفسیری باقی‎مانده از دوران پیش از عصر آل بویه از حدیث تفسیری امامیه پرداخته است. شیوه کلی براشر در این بخش از کتاب خود، آن است که در مرحله اول به معرفی و بیان شرح حال مفسران می‎پردازد و پس از آن، نسخه‌های خطی و چاپی هر یک از تفاسیر را برمی‎شمرد.

فرات بن ابراهیم کوفی که محدثی زیدی است و در همین گام نخست، طرح او در این کتاب، بی‌ربط جلوه می‌کند، نخستین مفسر امامی مورد بحث در این فصل از کتاب براشر است.۲ علی بن ابراهیم قمی، دیگر مفسر امامی است که با شرح گسترده‌تری کانون توجه براشر قرار گرفته است.۳ مطلب مورد عنایت براشر در بحث از تفسیر علی بن ابراهیم قمی، حذف برخی مطالب در متن چاپ‎شده کتاب است که ظاهراً همین نکته سبب شده است که وی به امید یافتن مطالبی مشابه، به بررسی نسخه‌های خطی تمام تفاسیر شیعه امامیه که در تحقیقش مورد بحث هستند، بپردازد.۴ ویژگی خاص دیگر تفسیر علی بن ابراهیم قمی، نقل بخشی از تفسیر ابوالجارود زیاد بن منذر نهدی در ضمن آن است که نقش مهمی در حدیث شاخه جارودیه از فرقه زیدیه دارد و شرح احوال و آرای او، به صورت گسترده مورد بحث

1.. Ibid, p. ۲۷-۷۰.

2.. Ibid, p. ۲۹-۳۲.

3.. Ibid, p. ۳۳-۵۶.

4.. Ibid, p. ۳۹-۴۵.

  • نام منبع :
    اسلام‌ پژوهی در اسرائیل
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1299
صفحه از 334
پرینت  ارسال به