139
اسلام‌ پژوهی در اسرائیل

نویسنده سپس به بررسی این فتواها در مجموعه‌هایی با عنوان رساله جهادیه پرداخته و وارد مقایسه بعضی از این دیدگاه‌ها در این دوره‌ها شده است. کولبرگ بر این باور است که آموزه جهاد در این مقطع از زمان -  آن‎گونه که در رساله جهادیه انعکاس یافته  - تحول بزرگی نسبت به قبل پیدا کرده است. وی اهمیت رساله‌های جهادیه را از دو لحاظ بررسی می‎کند: تثبیت عالمان به عنوان جانشین‌های امام معصوم غایب علیه السلامو قوت بخشیدن تازه به آموزه‌های جهاد در سنت شیعه امامیه.

«از امامیه تا اثناعشریه»

اتان کولبرگ مقاله «از امامیه تا اثناعشریه»۱ را در سال ۱۹۷۹ میلادی، به نگارش در آورده است. این مقاله را محسن الویری (خندان) با همین عنوان به زبان فارسی ترجمه کرده است.۲ اتان کولبرگ در این مقاله کوشیده تا اثبات کند که بحث امامت، ریشه و منبع الهی و نبوی ندارد؛ بلکه در سده اول قمری مطرح شده و در سده دوم توسط هشام بن حکم نظریه‌پردازی شده است و بحث غیبت و ۱۲ امام در سده‌های پسین بر آن افزوده شده است. وی می‎گوید تلاش دانشمندان شیعه امامیه در آغاز دوره غیبت بر این بوده است که اثبات کنند امکان دارد امام معصوم علیه السلامدر هنگام خطر، در پنهانی به سر برد؛ ولی تصور عمومی جامعه این بود که مدت این پنهان‌کاری، به اندازه عمر انسان است.

نگارنده با تمسک به کتاب‌های ملل و نحل در دوره کهن ادعای قطعی کرده است که سند روشن و شفافی درباره تعداد امامان معصوم وجود ندارد و نام امام دوازدهم را به جهت سرّی بودن آن، مسئله‌ای اختلافی در میان شیعیان امامیه به شمار آورده است.

به ادعای اتان کولبرگ، نیامدن نام دوازده امام در منابع کهن شیعه امامیه مانند

1.. From Imamiyya to Ithna-ashariyya (۱۹۷۶).

2.. کولبرگ، «از امامیه تا اثناعشریه»، ص۲۰۱ـ۲۲۰.


اسلام‌ پژوهی در اسرائیل
138

به باور کولبرگ، طرح مسئله نص جلی و خفی از سوی فرقه زیدیه برای ارائه راه‌حلی در این راستا بوده است. نویسنده در این قسمت، این مسئله را بررسی و آرای اهل سنت و فرقه زیدیه را مقایسه کرده است.

«تکامل اندیشه جهاد در عقاید شیعیان امامی»

اتان کولبرگ در مقاله «تکامل اندیشه جهاد در عقاید شیعیان امامی»۱، در پی بررسی‎ای با رویکرد نمایاندن تحول اندیشه شیعیان امامیه درباره جهاد از زمان حضور امامان معصوم تا قرن هشتم قمری است. وی با ذکر بعضی از مباحث مقدمه‌ای، از جمله تأکید بر شباهت‌های دیدگاه اهل سنت و شیعه درباره جهاد و بیان اختلاف‎نظر این دو دیدگاه بر سر اینکه چه کسی می‌تواند اعلان جهاد کند و اینکه جهاد بر ضد چه کسی می‌تواند انجام شود، به بررسی تاریخ نبردهای امام علی علیه السلامدر دوران حکومتش و سبک برخورد وی با باغیان به عنوان زیربنای فقه شیعه امامیه در این حوزه پرداخته است. اتان کولبرگ بر این باور است که نگرش امامان معصوم شیعه پس از امام علی علیه السلامو رخداد کربلا، سیاستی مسالمت‌آمیز بوده است که طی آن، جهاد را به ظهور قائم علیه السلامواگذار کرده‌اند. این رویکرد، با درگیری حکومت آل بویه با ترکان سلجوقی دچار تحول شد و برای نمونه، شیخ محمد بن حسن طوسی بر این اعتقاد اصرار ورزید که جهاد دفاعی در زمان غیبت امام معصوم علیه السلامقابل انجام است. این نگرش در دوران ایلخانی (محقق جعفر بن حسن حلی و علامه حسن بن یوسف حلی) و دوران صفوی، همسو با نظر شیخ محمد بن حسن طوسی بوده است؛ تا اینکه در دوره قاجار، دانشمندان اسلامی از آن رو که خود را متولیان دین اسلام می‌دانستند، با صدور فتوای جهاد با روس، نگرش پیشین را متحول ساختند.

1.. The Development of the Imami Shii Doctrine of Jihad (۱۹۷۶).

  • نام منبع :
    اسلام‌ پژوهی در اسرائیل
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1045
صفحه از 334
پرینت  ارسال به