زبانی خود همواره می‏کوشد تا آنچه را در ذهن خود از واقعیات درک کرده، به دیگران انتقال دهد. افزون بر این عبارت‏هایی که انسان بیان می‏کند البته از قابلیت صدق و کذب برخوردارند؛ زیرا چنانچه حتی ملاک صدق و کذب را مطابقت با واقع بدانیم عبارت‏های یک گوینده به دلیل اینکه با واقعیت خارجی ارتباط دارد می‏تواند متصف به صدق یا کذب شود. تنها تفاوتی که معناشناسی شناختی با سایر دیدگاه‏ها دارد این است که ارتباط با واقع از مجرای ذهن گوینده رخ می‏دهد و عبارت‏های زبانی به طور غیر مستقیم با واقعیت ارتباط برقرار می‏سازند.

این نکته البته با دیدگاه برخی از دانشمندان علم معانی و بیان که ملاک صدق و کذب را نیت گوینده دانسته‏اند^۱ نیز متفاوت است؛ زیرا در دیدگاه شناختی مراد از اینکه عبارت‏های زبانی بازتاب مفهوم‏سازی‏های انسان از وقایع خارجی‏اند نیت و قصد گوینده نیست؛ بلکه معناشناسی شناختی این ادعا را مطرح می‏کند که زمانی که یک گوینده به واقع قصد اخبار صدق دارد نیز به صورت ناخودآگاه از واقعیت خارجی یک پردازش ذهنی ارائه می‏کند که البته با واقعیت مطابق است اما تمام آن نیست.

معناشناسی شناختی و تجربه‏گرایی

یکی از اشکالاتی که ممکن است بر معناشناسی شناختی وارد دانسته شود بحث تجربه‏گرایی افراطی در مبانی این روش معناشناختی است. اصل بدن‏مند بودن معنا ممکن است این شک و شبهه را ایجاد کند که تمامی علوم و دانش‏های انسان در حیطه علوم تجربی تعریف می‏شود. به بیان دیگر از اصل

به بیان دیگر واقعیت از دیدگاه معناشناسی شناختی آن چیزی در ذهن متکلم است که تلاش داشته از دریچه آن واقعیت خارجی دیده شود. بنابراین مراد گوینده اولاً و بالذات غایت عبارات او است و واقعیت خارجی ثانیاً و بالعرض متعلق عبارت‏های زبانی قرار می‏گیرد. چنان که مشخص است این با نسبیت مصطلح و معرفت شناختی در هرمنوتیک فلسفی بسیار متفاوت است. معناشناسی شناختی در ورای هر عبارت زبانی به دنبال یافتن مقصود گوینده است؛ یعنی در پی آن است که نشان دهد متکلم از چه زاویه‏ای به واقعیت می‏نگرد و چه جنبه‏هایی از آن برای او اهمیت داشته است. اگرچه واقعیت خارجی در رتبه نخست مورد نظر معناشناس نیست، اما این به معنای انکار واقعیت هم نیست؛ بلکه واقعیت جایگاه ثانوی دارد.

در متون مقدسی نظیر قرآن که از دستبرد تحریف در امان مانده است باید گفت واقعیت حتی جایگاه اولی نیز می‏یابد؛ زیرا مقصود خداوند در حقیقت واقعیتی است که در پی آن هستیم؛ اما این حقیقت که مراد الهی خود واقعیت اصلی را تشکیل می‏دهد به این معنا نیست که عبارت‏های قرآنی با خارج هیچ‏گونه ارتباطی ندارند. این خود واقعیتی انکارناپذیر است که به دلیل محدودیت‏های بشری، انسان قادر نیست تمامی واقعیت را آن‏گونه که هست به دست آورد و تنها می‏تواند با واقعیت آن گونه که متکلم نمایش داده، ارتباط یابد و این به معنای نسبی‏گرایی نیست. تصور کنید قصد دارید حادثه‏ای را که شاهد آن بوده‏اید برای دیگران بازگو کنید. در این صورت آیا می‏توان آن حادثه را با تمامی جزئیات بیان کرد؟ نه ما از این توانایی برخورداریم تا به تمامی جزئیات حادثه احاطه علمی کاملی پیدا کنیم و نه زبان از این قابلیت برخوردار است که واقعیات را آن‏گونه که رخ می‏دهند به تصویر کشد. بنابراین انسان در محاورات