این تعابیر مختلف حاصل پردازش خاصی است که گوینده از واقع دارد. برای توضیح اصل چشم‏انداز موقعیتی را تصور کنید که در اتاقی ایستاده‏اید و قصد دارید مکان کتاب خود را که جلوی در ورودی اتاق است بیان کنید. حال می‏توان از دو گونه تعبیر استفاده کرد:

۱. کتاب پشت در است؛

۲. کتاب جلوی در است.

این دو جمله به‏ظاهر ساده، چشم‏اندازهای متفاوتی را تجسم می‏بخشند. وقتی گفته می‏شود «کتاب پشت در اتاق است» در حقیقت چشم‏انداز با امتداد نگاه فرد مشخص شده است. اگر در امتداد نگاه مانعی باشد شیء پشت مانع است. در این مورد درِ اتاق، مانع امتداد نگاه می‏شود. پس کتاب پشت در است.

اما در جمله دوم، مرکز چشم‏انداز اتاق است و هر اتاقی یک جهت متعارف دارد. مسیر ورودی اتاق جلوی آن به حساب می‏آید و زمانی که کتاب آنجا باشد، جلوی اتاق قرار دارد. وقتی متکلم جمله دوم را برای بیان مقصود خود به کار می‏گیرد، در حقیقت نشان می‏دهد که نگاه وی به واقعیت خارجی قرار گرفتن کتاب در آن مکان خاص چگونه است.

البته آنچه متن واقع را تشکیل می‏دهد، قرار گرفتن کتاب در آن مکان است؛ اما عبارت‏های گوناگون چشم‏اندازی را به تصویر می‏کشند که متکلم به دلیل لحاظ آن، عبارت را به شکل‏های گوناگون می‏آورد. بنابراین هر عبارت، معنا را با لحاظ یک چشم‏انداز نشان می‏دهد و دانستن چنین قرائنی به فهم دقیق مراد متکلم کمک فراوانی می‏کند.

پویایی و انعطاف‏پذیر بودن معنا

از اصول توضیح‏دهنده اصل مفهوم‏سازی یکی این است که معانی انعطاف‏پذیر

در معناشناسی شناختی به مفهوم‏سازی‏هایی توجه می‏شود که عبارات و جملات مبتنی بر آنها هستند نه بر موقعیت‏هایی که عبارات سعی دارند آنها را نشان دهند. مراد از موقعیت، آن پدیده یا حادثه و یا واقعیتی است که در خارج رخ می‏دهد یا وجود دارد و مراد از مفهوم‏سازی، پردازش اطلاعاتی است که گوینده از آن واقعیت در ذهن خود انجام می‏دهد و عبارت خود را بر پایه آن بیان می‏کند. از هر موقعیتی می‏توان تعابیر بی‏شماری ارائه داد. انتخاب و بیان یک عبارت نشان می‏دهد که متکلم مفهوم‏سازی ویژه‏ای از آن واقعیت در ذهن پرورانده است و آن عبارت در حقیقت بیانگر مفهوم‏سازی خاص اوست.

اصول توضیح‏دهنده مفهوم‏سازی

مفهوم‏سازی بنیادی‏ترین اصل زبان‏شناسی شناختی است که همه رویکردهای شناختی را در بر می‏گیرد؛ اما اصول دیگری نیز برای معناشناسی شناختی وجود دارند که به نوعی توضیح‏دهنده این اصل بنیادین هستند. این اصول شمول اصل مفهوم‏سازی را ندارند و هر کدام بخشی از مفهوم‏سازی را توضیح می‏دهند.

چشم‏اندازی بودن معنا

از دیدگاه زبان‏شناسان شناختی معنا عیناً جهان خارج و واقع را بازتاب نمی‏دهد، بلکه نوعی نگرش به واقع است.^۱ به دیگر سخن معنا نوعی تفسیر از جهان است که متکلم آن را به مخاطب ارائه می‏دهد. متکلمِ با اراده بدون آنکه برداشت و نگرشی از جهان خارج داشته باشد، هیچ عبارتی را بر زبان نمی‏آورد. هر عبارت زبانی یک چشم‏انداز خاص را تجسم می‏بخشد و موقعیت‏های خارجی یکسان می‏توانند با تعابیر گوناگون، بسته به زاویه دید متکلم بیان شوند.