ارتباط صبر با ایمان به حدی است که در برخی روایات از عناصر تشکیل‏دهنده ایمان به شمار آمده است.

۰.- أَلَا إِنَ الْإِیمَانَ بُنِی عَلَی أَرْبَعِ دَعَائِمَ عَلَی الْیقِینِ وَالصَّبْرِ وَالْعَدْلِ وَالْجِهَاد.^۱

فضایل و رذایل دیگری نیز در روایات با ایمان رابطه برقرار کرده‏اند که نشان می‏دهد اخلاق در حوزه ایمان از جایگاه ویژه‏ای برخوردار است.

۰.- وَلَا إِیمَانَ کالْحَیاءِ وَالصَّبْرِ.^۲

۰.- لَا إِیمَانَ کالْحَیاءِ وَ السَّخَاءِ.^۳

۰.- أَدِّ الْأَمَانَةَ إِذَا اؤْتُمِنْتَ وَ لَا تَتَّهِمْ غَیرَک إِذَا ائْتَمَنْتَهُ فَإِنَّهُ لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا أَمَانَةَ لَهُ.^۴

۰.- وَلَا تَتَحَاسَدُوا، فَإِنَ الْحَسَدَ یأْکلُ الْإِیمَانَ کمَا تَأْکلُ النَّارُ الْحَطَبَ الْیابِسَ.^۵

۰.- قِیلَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام مَا ثَبَاتُ الْإِیمَانِ قَالَ الْوَرَعُ قِیلَ فَمَا زَوَالُهُ قَالَ الطَّمَع.^۶

حوزه انسان‏شناسی

در مسئله رابطه ایمان و انسان، روایات بیشترین رابطه را میان ایمان و قلب برقرار کرده‏اند و این ربط ازسنخ منبعیت قلب است. به بیان دیگر، قلب در روایات منبعی در نظر گرفته شده که ایمان را دربرمی‏گیرد. بدین‏ترتیب طرحواره رابطه ایمان و قلب طرحواره ظرفیت است. روایات زیر این طرحواره را به‏روشنی نشان می‏دهند.

۰.- وَقَالَ علیه السلام الْإِیمَانُ مَا کانَ فِی الْقَلْب.^۷

(وَالَّذینَ یؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَیك وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِك وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ یوقِنُونَ).^۱

بر اساس این آیه یقین‏داران از ویژگی دیگری برخوردارند که آن ایمان به وحی است. برخی روایات نیز وجود یقین در مصادیقی از ایمان را تأیید کرده‏اند.

۰.أَلَا إِنَ الْإِیمَانَ بُنِی عَلَی أَرْبَعِ دَعَائِمَ عَلَی الْیقِینِ وَالصَّبْرِ وَالْعَدْلِ وَالْجِهَاد.^۲

با وجود این روایات، جای این پرسش باقی است که چرا یقین از مؤلفه‏های سازنده ایمان به شمار نیامده است. به شمار نیامدن یقین از مؤلفه‏های سازنده ایمان، به دلیل روایاتی است که آن را از ماهیت ایمان خارج ساخته‏اند. نمونه این دسته، روایت زیر است.

۰.عَنْ جَابِرٍ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یا أَخَا جُعْفٍ إِنَ الْإِیمَانَ أَفْضَلُ مِنَ الْإِسْلَامِ وَإِنَّ الْیقِینَ أَفْضَلُ مِنَ الْإِیمَانِ وَ مَا مِنْ شَی‏ءٍ أَعَزَّ مِنَ الْیقِینِ.^۳

حوزه اخلاق

حوزه دیگری که در ارتباط با مفهوم ایمان قرار گرفته، حوزه اخلاق است. برخی مفاهیم حوزه اخلاق ارتباط برجسته‏ای با ایمان در روایات برقرار کرده‏اند. از میان این مفاهیم، صبر بارزتر است.

۰.- وَ عَلَیکمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَ الصَّبْرَ مِنَ الْإِیمَانِ کالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ لَا خَیرَ فِی جَسَدٍ لَا رَأْسَ مَعَهُ وَ لَا [خَیرَ] فِی إِیمَانٍ لَا صَبْرَ مَعَهُ.^۴

۰.- لَا إِیمَانَ کالصَّبْرِ.^۵