عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّه عز و جل - قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلکنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَلَمَّا یدْخُلِ الْإِیمانُ فِی قُلُوبِکمْ - فَقَالَ لِی أَ لَا تَرَی أَنَ الْإِیمَانَ غَیرُ الْإِسْلَامِ.۱
۰.عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَخْبِرْنِی عَنِ الْإِسْلَامِ وَالْإِیمَانِ أَ هُمَا مُخْتَلِفَانِ فَقَالَ إِنَ الْإِیمَانَ یشَارِک الْإِسْلَامَ وَالْإِسْلَامَ لَا یشَارِک الْإِیمَانَ فَقُلْتُ فَصِفْهُمَا لِی فَقَالَ - الْإِسْلَامُ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ التَّصْدِیقُ بِرَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و اله بِهِ حُقِنَتِ الدِّمَاءُ وَعَلَیهِ جَرَتِ الْمَنَاکحُ وَالْمَوَارِیثُ وَعَلَی ظَاهِرِهِ جَمَاعَةُ النَّاسِ وَالْإِیمَانُ الْهُدَی وَمَا یثْبُتُ فِی الْقُلُوبِ مِنْ صِفَةِ الْإِسْلَامِ وَمَا ظَهَرَ مِنَ الْعَمَلِ بِهِ وَالْإِیمَانُ أَرْفَعُ مِنَ الْإِسْلَامِ بِدَرَجَةٍ إِنَ الْإِیمَانَ یشَارِک الْإِسْلَامَ فِی الظَّاهِرِ وَالْإِسْلَامَ لَا یشَارِک الْإِیمَانَ فِی الْبَاطِنِ وَإِنِ اجْتَمَعَا فِی الْقَوْلِ وَالصِّفَةِ.۲
در روایات یادشده، ایمان در تمایز با اسلام معرفی شده است. بر اساس روایت دوم هدایت، شهادت به وحدانیت الهی و تصدیق رسول خدا به نحوی که در قلب تثبیت شده باشد و اعمالی که از جوانح ظاهر میشوند، مؤلفههای تعریف ایمان را تشکیل دادهاند؛ اما روایات تنها به همین تعریف از ایمان بسنده نکردهاند؛ چه این تعریف اولاً تعریفی مفهومی است که باید پیش از آن به شناخت مؤلفههایی نظیر قلب و تصدیق نائل آمد و ثانیاً به نحو ارائه شرایط لازم و کافی ارائه شده که این روش، شناخت کامل و مانعی به دست نمیدهد. برای داشتن درکی روشنتر از مفهوم معنوی ایمان، لازم است تا قالب آن در ضمن بررسی عناصر تشکیلدهنده و عناصر مرتبط به دست آید و از این طریق پیشنمونه ایمان در روایات شناخته شود و سپس با استفاده از سایر نظریههای شناختی نظیر الگوهای شناختی آرمانی شده، مقولهبندی و نظریه شبکه شعاعی
