واقعیت در ذهن خود انجام می‏دهد و عبارت خود را بر پایه آن بیان می‏کند. از هر موقعیتی می‏توان تعابیر بی‏شماری ارائه داد. انتخاب و بیان یک عبارت نشان می‏دهد که متکلم مفهوم‏سازی ویژه‏ای از آن واقعیت در ذهن پرورانده است و آن عبارت در حقیقت بیانگر مفهوم‏سازی خاص اوست.

تفاوت دیدگاه روان‏شناختی با زبان‏شناسی شناختی

بر اساس دیدگاه روان‏شناختی، زبان ریشه در اندیشه و روان دارد. زبان‏شناسان شناختی نیز همین اعتقاد را دارند، اما بنا بر دیدگاه روان‏شناختی، معنا تصویری از خارج است که در ذهن ایجاد می‏شود و با واقع عینیت دارد؛ اما بنا بر دیدگاه معناشناسان شناختی این‏گونه نیست، بلکه معنا مفهوم‏سازی متکلم است که واقع را به صورت تمام و کمال نشان نمی‏دهد و تنها بخشی از واقع را به نمایش می‏گذارد که متکلم قصد دارد آن را به تصویر بکشد. دیدگاه روان‏شناختی معنا، زبان را امری نفسانی و درونی به شمار می‏آورد که مراد از آن وجود معنا در ذهن به شکل یک تصویر ذهنی است؛ تصویری که واقع را به صورت کامل نشان می‏دهد. بر اساس این دیدگاه، یک پدیده داریم، یک ذهن و یک زبان.

پدیده خارجی عیناً در ذهن منعکس می‏شود. به همین دلیل، زبان برگردانی از واقعیت به شمار آمده است. زبان زمانی می‏تواند برگردان واقعیت لقب گیرد که تناظر یک‏به‏یک میان واقع و معنا برقرار باشد؛ درحالی‏که زبان‏شناسان شناختی اعتقاد دارند که انسان با توجه به محدودیت‏های بسیاری نظیر چشم‏انداز و تجربه نمی‏تواند تمام واقعیت را از خارج دریافت دارد. به همین دلیل معناشناسان شناختی راهکارهایی را برای فهم و کشف معنا ارائه کرده‏اند که به پردازش ذهن گوینده بازمی‏گردد و از آن طریق نیز به رابطه ذهن با واقع مرتبط می‏شود. بنابراین در معناشناسی شناختی به مفهوم‏سازی‏هایی توجه

موفقیت‏آمیزی مورد بررسی قرار گیرد. تا وقتی این مسئله بروز می‏کند علم نشانه‏گذاری به صورت مطیع باقی‏خواهد ماند.^۱

زمانی که از ارتباط روان با زبان سخن به میان می‏آید، زبان‏شناسان به رابطه زبان و تفکر و تأثیر متقابل آن دو بر یکدیگر اشاره می‏کنند و حتی رابطه زبان با فرهنگ و زبان با منطق را نیز دیدگاهی روان‏شناختی به شمار می‏آورند.^۲ در این اصطلاح، روان‏شناختی بودن معنا خود به معنای مطلق درونی بودن معناست. به بیان دیگر زبان در این دیدگاه شامل یک صورت بیرونی (الفاظ و آواها) و یک صورت درونی (اندیشه، تفکر و احساسات) است.

دیدگاه زبان‏شناسان شناختی

معناشناسان شناختی، معنا را چیزی جز مفهوم‏سازی ذهن بشر نمی‏دانند و این اصل را با چند اصل توضیح‏دهنده دیگر تشریح می‏کنند. «مفهوم‏سازی» فرایندی است که در آن زبان با سلسله‏ای از عملیات‏های مفهومی، دانش‏های پیش‏زمینه‏ای و پردازش ذهنی ارائه می‏شود و این فرایند همان معنا را تشکیل می‏دهد.

وقتی کاربران یک زبان ارتباط زبانی برقرار می‏کنند، اطلاعاتی را که دارند به صورت خاصی پردازش می‏کنند و نظم و سامان ویژه‏ای به آنها می‏دهند و سپس آنها را در قالب تعبیرهای زبانی به دیگران انتقال می‏دهند.^۳

در مفهوم‏سازی، تمامی تجربه‏های انسانی از جمله مفاهیم قدیم و جدید، تجربه‏های حسی - حرکتی، فیزیکی، عاطفی، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار می‏گیرند. مراد از مفهوم‏سازی، پردازش اطلاعاتی است که گوینده از آن