233
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

ماه شمسی است یا چه ویژگی‏های دیگری دارد، می‏شناسیم. این موضوع سبب می‏شود تا واژه اردیبهشت، نسبت به کسی که حوزه شناختی این ماه را نمی‏شناسد، برای ما مفهوم کاملاً ممتازی باشد. بنابراین هر مفهومی، نمایی از حوزه شناختی مربوط به خود را در ذهن تداعی می‏کند. آن حوزه شناختی بستر یا پایه آن نما را تشکیل می‏دهد و نماسازی در حقیقت رابطه میان نما و حوزه شناختی و تأکید بر آن است؛ به این دلیل بسیار ساده برای مشخص‏کردن معنای یک عبارت باید ابتدا حوزه شناختی آن شناخته شده باشد؛ اما تمامی مفاهیم دارای حوزه شناختی تصوری نیستند و دیگر اینکه مفاهیم انتزاعی که نقش قابل توجهی در جهان‏بینی دارند معمولاً از پیش نسبت به آنان حوزه تصوری ذهنی وجود ندارد و این حوزه تصوری باید در درون متن شکل بگیرد.

حوزه تصوری درون‏متنی

انسان از طریق تجربیات خود حوزه شناختی تصوری را شکل می‏دهد. برای شناخت واژگان درون متن نیز یک حوزه تصوری دیگر نسبت به آنها رخ می‏نماید. این حوزه دقیقاً همان است که با کسب تجربه از متن به آن دست پیدا می‏کنیم. برای نمونه، جهت فهم معنای واژه اخبات در قرآن لازم است تا به حوزه شناختی آن و واژگان هم‏حوزه آن در فرهنگ قرآنی مراجعه شود و با بررسی متن یک حوزه شناختی در ذهن از این واژه و واژه‏های هم حوزه آن به دست آید.

مفهوم‏سازی اخبات در سطح آیه

تحلیل «مخبتین» در دو آیه ۳۴ و ۳۵ سوره حج به ما کمک می‏کند که معنای اخبات را در متن قرآن و جهان‏بینی آن بفهمیم. در آیه ۳۴ واژه مخبتین اسم فاعل و وصف انسان است؛ یعنی در این آیه فعل برای قلب نیست، بلکه وصف صاحب قلب است. آیه بعدی اوصاف مخبتین را چنین بیان می‏کند: وَجَل قلب


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
232

ایمان عمق بیشتری می‏یابد؛ به این معنا که اگرچه قلب در مرحله اطمینان از اضطراب و تردید رهایی یافته، اما هنوز در معرض تهدیداتی قرار دارد؛ اما در مرحله اخبات دیگر این تهدیدات از بین رفته یا کمتر شده است؛ استقرار، استمرار، دوام و اطمینان بیشتری از مرحله قبل دارد؛ رذایل اخلاقی به راحتی بر آن اثر نمی‏گذارد و عوامل اجتماعی، محیطی و دشمن خارجی - مثل شیطان - نیز آن را تهدید نمی‏کند؛ زیرا هم قرارگاه محکمی دارد و هم دژ محکمی در اطراف آن است.

نمابرداری حوزه‏ای

در نمابرداری حوزه‏ای می‏توان دو حوزه را تصور کرد. یکی حوزه تصوری پیش از متن است و دیگری حوزه تصوری درون متن.

حوزه تصوری پیش متنی

در مواردی واژه به گونه‏ای است که در مواجهه با آن یک حوزه خاص شناختی به صورت ذهنی در ما وجود دارد و ما آن واژه را در همان حوزه تصور می‏کنیم.

برای نمونه زمانی که با واژه‏ای از اعضای بدن چون دست مواجه می‏شویم، معنایش را در نسبت با یک حوزه شناختی می‏فهمیم که سایر اعضای بدن را در بر می‏گیرد. همچنین در کشف معنای مفهوم جمعه، از قبل نسبت به تمامی روزهای هفته آگاهی داریم یا اگر مفهومی چون اردیبهشت در عبارتی می‏آید، این واژه دارای حوزه شناختی یا ذهنی است که مصادیق آن دوازده ماه شمسی دیگر چون فروردین، خرداد، مرداد، شهریور، مهر، آبان و سایر ماه‏های شمسی است. از میان این نام‏ها اردیبهشت خارج شده و در عبارت جای می‏گیرد. ازآنجاکه ما با ماه‏های شمسی آشنایی کامل داریم، به‏سادگی مفهوم اردیبهشت را در عبارت درک می‏کنیم. حتی آن را با ویژگی‏های دیگری چون اینکه چندمین

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1731
صفحه از 369
پرینت  ارسال به