231
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

با استفاده از استعاره مفهومی می‏توان تحقیق مرحوم مصطفوی را پذیرفت، البته باید یافته‏های سایر لغت‏پژوهان را بر پژوهش‏های ایشان افزود؛ به این بیان که اخبات یکی از مراحل عمیق ایمان است و حتی از اطمینان نیز عمیق‏تر است. اگر ایمان را خانه و محل ایمان را زمین محل ساخت خانه تصور کنیم، زمینی که در مرحله اخبات برای ایمان در نظر گرفته می‏شود از چند جهت اولویت دارد:

الف - این سرزمین در معرض حوادث است؛ به این بیان که قبل از اخبات ایمان قرارگاه محکمی ندارد. در قرارگاه ایمان امنیت حاکم است، اما خالی از تهدید نیست؛ چون قرارگاه در سرزمینی مرتفع است که احتمال لغزش وجود دارد و عوامل طبیعی نیز بر آن اثر می‏گذارد. به همین دلیل در خانه‏سازی، برای جلوگیری از تأثیرات طبیعی تلاش می‏شد به جای سرزمین بلند، از سرزمین‏های کم‏ارتفاع استفاده شود؛

ب - نوع زمین قرارگاه ایمان در مرحله اخبات از سفتی و سختی برخوردار است به گونه‏ای که می‏توان به آن اطمینان داشت؛ پس دوام خانه در آن بیشتر است؛

ج - این سرزمین، فراخ و گسترده است؛ به این معنا که این سرزمین پست‏تر است، اما این پست بودن به معنای تنگنای در محیط نیست. اخبات در سرزمین وسیع رخ می‏دهد، نه در تنگه‏ها؛

د - این قرارگاه را می‏توان نوعی دژ تصور کرد؛ زیرا اطراف آن را سرزمین‏های بلندی در بر گرفته است که مانند دژی محکم عمل می‏کند؛

ه‍ - همواری این سرزمین در ساختمان‏سازی مهم است.

با این توضیح در معنای لغوی اخبات و با استفاده از قاعده نمابرداری مفهومی نتایجی در ایمان قلب به دست می‏‏آید از جمله اینکه در اخبات،


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
230

است که در معنای اخبات قصد یا نزول نهفته است.۱ سیدعلی‏خان مدنی یکی از «قصد یا قرار گرفتن در خبت یا جزئی از خبت شدن» را در معنای اخبات ذکر می‏کند.۲ ابوهلال عسکری معتقد است که اخبات به این معناست که انسان به سوی «خبت» حرکت کند و به همین دلیل اشتقاق اقتضا می‏کند که اخبات به معنای خضوع مستمر بر جایگاهی هموار باشد.۳

مرحوم مصطفوی به باب افعال هم توجه دارد و معتقد است که در اخبات باید حیثیت نسبت فاعل به ریشه فعل لحاظ شود.۴ با این رویکرد، وی تفاوت باب ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید را نیز نمایانده و نمابرداری اشتقاقی را در مفهوم‏سازی اخبات نشان داده است. بنابراین با توجه به اینکه در مفهوم باب افعال، نسبت میان فاعل و ریشه فعل برقرار می‏شود، در خبت نیز قلب به عنوان عامل اصلی در فرایند اخبات باید حضور داشته باشد. در این آیه، ایمان به خود انسان و اخبات به قلب نسبت داده شده است؛ لذا از تعبیر «فَیؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ» برمی‏آید که در این فرایند، ایمان از علل اخبات قلب به شمار می‏رود. علامه مصطفوی در معنای اخبات معتقد است که انسان در یک سرزمین وسیع و مورد اطمینان فرود می‏آید و از اضطراب، انحراف، تردید و اختلاف خلاص می‏شود. وی از همین‏جا به معنای اخبات در قرآن اشاره و بیان می‏کند که اخبات به این معنا ملازم حقیقت ایمان، تسلیم و طمأنینه است.۵ در حقیقت وی در این تحقیق لغوی به‏نوعی از استعاره مفهومی استفاده کرده است.

1.. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۷۲.

2.. مدنی، الطراز الاول، ج۳، ص۲۱۵.

3.. عسکری، الفروق اللغویه، ص۲۴۵.

4.. مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج‏۳، ص۶.

5.. همان.

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2111
صفحه از 369
پرینت  ارسال به