فصل دوم:

قواعد فهم متن در معناشناسی

قواعد فهم در سطح واژه

قواعد کشف معنا را در معناشناسی شناختی می‏توان در دو ساحت بررسی کرد: یکی ساحت واژگانی است و دیگری ساحت گزاره‏ای. قواعدی نظیر استعاره‏های مفهومی مربوط به ساحت گزاره‏ای‏اند و قواعدی نظیر شبکه قالبی با ساحت واژگانی ارتباط می‏یابند و برخی قواعد نظیر دستور زبان شناختی در هر دو ساحت واژگانی و گزاره‏ای کاربرد دارند.

نمابرداری واژگانی

واژگان یک متن با مفهوم‏سازی آن متن ارتباط مستقیم دارند. به بیان دیگر هر واژه با ارتباطات و نسبت‏های خود حاکی از نماسازی متن و جهان‏بینی آن است؛ به این‏معنا که واژگان یک متن بسان نشانه‏هایی عمل می‏کنند که فرد را به معنای متن دلالت کرده، مراد متکلم را برای مخاطب روشن می‏سازند. قرآن نیز از این قاعده مستثنا نیست؛^۱ هر واژه قرآنی از صحنه مورد نظر خداوند و

حیطه علم نشانه‏شناسی و معناشناسی ارتباط پیدا می‏کند این است که ماتن مقدس از این حیث همانند ماتن عادی است. موانع از حیث نشانه‏شناختی در ماتن عادی به دو دسته موانع فعلیت‏یافته و موانع بالقوه تقسیم می‏شوند و ماتن باید بکوشد تا موانع فعلیت‏یافته را مورد توجه قرار دهد. برای مثال چنانچه نویسنده یک نامه بداند در رسیدن نامه به مخاطب خود مانعی وجود دارد، این مانع را در مخاطب اولیه مورد توجه قرار داده، می‏کوشد تا آن مانع را برطرف سازد یا از طریقی که مانع وجود ندارد نامه به دست مخاطب برسد؛ اما اینکه در زمان‏های دیگر و برای مخاطبان ثانویه چه موانعی ممکن است پیش آید (موانع بالقوه خارجی) وظیفه ماتن نیست و پیش‏بینی این موانع به دلیل کثرت و تنوع موانع ممکن نیز نخواهد بود. بنابراین ماتن مقدس درباره چنین موانعی مانند ماتن عادی در نظر گرفته شده، از نظر معناشناختی تنها لازم است معانی و مراد خود را در واژه‏ها قرار دهد و پیش‏بینی موانعی که خارج از کلام هستند بر وی لازم نیست.