«متن مقدس» یعنی متنی که در واقع متنی غیر بشری به شمار می‏آید و منشأ نهایی آن، خداوند دانسته می‏شود. در این صورت، مجموعه قرآن و احادیث به عنوان متن مقدس مسلمانان شناخته می‏شود.

وظیفه مفسر و معناشناس

آنچه در معناشناسی و تفسیر بیشتر مورد توجه است، متونی هستند که برساخته یک عامل مختار و عالِم‏اند؛ زیرا هدف این دانش روشن کردن زوایای معرفتی متن است. بنابراین مفسر متن باید تلاش کند تا از متن رمزگشایی کرده، معنای آن را درک کند. البته این دیدگاه بر این پیش‏فرض‏ها استوار است که اولاً متن قابلیت فهم دارد؛ ثانیاً معناشناس و مفسر توان دریافت معنا از متن را دارند؛ ثالثاً مؤلف متن در بیان متن قصد انتقال معنا به مخاطب را داشته است و رابعاً مخاطب باید معنایی را که مؤلف قصد انتقال آن را داشته کشف کند و حق ندارد از خود معنایی را به متن تحمیل کند.

انواع متن

متن را می‏توان بر اساس دو الگو تقسیم کرد: ۱. ساختارمندی یا پویایی متن، ۲. تأسیسی، تفسیری، تغییری، یا تثبیتی بودن متن.

ساختارمندی یا پویایی متن

جهان‏بینی برای اینکه تبدیل به یک تمدن شود نیازمند دو دسته متن است که هر کدام در جایگاه خود کار ویژه‏ایی دارند: ۱. متن تخصصی، ۲. تعریف پیش‏نمونه‏ای، ۳. تعریف مفهومی.

یک دسته از متون، متن‏های تخصصی و دانشی هستند که دارای روش، موضوع و نظام مفاهیم خاص‏اند.

متکلم گسترده‏تر می‏بینیم. جز اینکه ممکن است فردی دامنه مراد متکلم را توسعه دهد و کل جهان‏بینی و ذهن را مراد یا لازمه مراد او بداند.

متن مقدس

در تعریف مقدس، معانی متعددی گفته شده است. گاهی آن را به معنای از جانب خدا آمده گرفته‏اند؛ گاهی به معنای کامل و بی عیب و نقص و گاهی به معنای چون و چرا ناپذیر و گاه به معنای نقض‏ناشدنی.^۱

منشأ تقدس، امری طبیعی و عادی نیست بلکه امری متعالی و برتر از عالم طبیعت است. خداپرستان خدا را منشأ همه تقدس‏ها می‏دانند؛ زیرا او متعالی است. بدین‏ترتیب تمامی مخلوقات و عالم به دلیل آنکه خداوند منشأ آنان است، مقدس خواهند بود؛ درحالی‏که در واقع به همه عالم اصطلاحاً مقدس اطلاق نمی‏شود. ازاین‏رو چیزی مقدس خوانده می‏شود که نوعی رابطه خاص با خداوند داشته باشد. پیامبران و اولیای الهی به سبب رابطه خاصی که با خداوند برقرار می‏کنند، مقدس شمرده می‏شوند. بنابراین هر چیزی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با امر قدسی دارای رابطه‏ای غیر عادی باشد مقدس نامیده خواهد شد.

مراد از «متون مقدس» در فرهنگ اسلامی همان است که امروزه صورت مکتوب آن را در فرهنگ اسلامی مشاهده می‏کنیم. بنابراین در این اثر، اصطلاحاتی مانند «متن مقدس» یا «زبان دینی» منحصر است به قرآن به عنوان متنی که مستقیماً با امر قدسی ارتباط یافته و روایات به عنوان متنی که به صورت غیر مستقیم با امر قدسی در ارتباط است.