قرار می‏گیرند و اگر موجودی از این ویژگی‏ها یا برخی از آنها بهره‏ای داشته باشد در دسته پرندگان جای می‏گیرد.

در این نوع مقوله‏بندی باید دو عنوان شرط لازم و شرط کافی تأمین گردد. شرط لازم شرایطی را تشکیل می‏دهند که بر اساس آنها اشیای همسان در یک مقوله جای می‏گیرند و از آن جهت که این شرایط برای هر یک از اعضای مقوله لازم‎اند تا در یک دسته قرار گیرند، شرط لازم نام گرفته‏اند.^۱ در فلسفه و منطق اسلامی به جای شرط لازم از عنوان جنس استفاده می‏شود که لوازمی به شمار می‏روند که تمامی مصادیق در آن لوازم مشترک‏اند.^۲ مراد از شرایط کافی نیز ویژگی‏هایی هستند که وجه تمایز یک مصداق را با فرد دیگری نشان می‏دهند.^۳ اجتماع شرایط لازم و کافی در کنار هم در عضویت هر عضوی در مقوله مورد نظر به کار می‏آیند.^۴ بنابراین شرایط لازم و کافی از هم جدا نیستند، بلکه مجموع ویژگی‏ها از این جهت که تعدادی از اشیا به دلیل اشتراک در آنها به عنوان عضوی از یک مقوله گرد هم جمع می‏شوند؛ به طوری که اگر این شرایط در آنها جمع نباشد آنها را عضو یک مجموعه نمی‏دانیم، «شرط لازم» نامیده می‏شوند و از این جهت که وجود همین شرایط در اطلاق عنوان واحد بر آنها کافی است به آنها «شرط کافی» اطلاق می‏شود.

این روش مقوله‏بندی در معناشناسی صورت‏گرا رواج داشته است و معناشناسان صورت‏گرا شرایط لازم و کافی را به صورت نخستیهای معنایی^۵ یا مؤلفه‏های

در گروه‏های مختلف قرار می‏دهد.^۱

مقوله‏‏بندی منطقی

مقوله‏بندی به معنای قرار دادن پدیده‏های مشابه در گروه‏های کلی به منظور شناخت مصادیق آنها با سهولت بیشتر است. نخستین فردی که مقوله‏بندی را به عنوان ابزار شناخت زبان، ذهن و جهان واقع مطرح کرد، ارسطو بود که منطق را به عنوان روش شناخت هستی بنیان گذاشت.^۲ روش متداول در مقوله‏بندی متأثر از دیدگاه منطق ارسطویی است. این نگاه از زمان یونان باستان متداول بوده، تا کنون نقش‏آفرینی می‏کند. نظام فلسفه اسلامی نیز این رویکرد از مقوله‏بندی را پذیرفت و به آن وفادار ماند؛ به گونه‏ای که دستگاه مقوله‏بندی ارسطویی بر علوم اسلامی حاکم گردید. موضوعاتی نظیر طبقه‏بندی دانش‏ها، نیاز داشتن علوم به موضوع، تعریف موضوع و مفاهیم در علوم انسانی و اسلامی بر اساس همین روش شکل گرفتند؛ چراکه در این رویکرد دانش بر اساس تبیین ماهیت موضوع و مسائل مربوط به آن نظم و نسج می‏یابد.

دیدگاه سنتی که متکی بر مقوله‏بندی منطقی است بر این باور است که انسان از طریق دستیابی به شرایط لازم و کافی می‏تواند پدیده‏ها را در مقوله‏های مختلف قرار دهد؛ بر اساس این الگو - شرایط لازم و کافی - با در نظر گرفتن شرایطی معین، پدیده مورد نظر در یک مقوله خاص طبقه‏بندی می‏شود. آنچه در مقوله‏بندی بر اساس شرایط لازم و کافی رخ می‏دهد تأکید بر ویژگی‏های مشترک است. ازاین‏رو برای اینکه موجودی به عنوان نمونه در مقوله پرندگان قرار گیرد ویژگی‏هایی نظیر منقار داشتن، تخم‏گذار بودن و توانایی پرواز مورد توجه