مفهوم نخست در اعیان خارجی مورد استفاده قرار می‏گیرد اما سپس ذهن با توسل به ابزارهای ساخت و گسترش معنا نظیر استعاره مفهومی به گسترش طرحواره برای مفاهیم غیر مادی و غیرخارجی اعم از مفاهیم انتزاعی، ذهنی و معنوی گام بر می‏دارد.

ویژگی‏های طرحواره‏های تصویری

طرحواره‏های تصویری در مفاهیم انتزاعی با ترسیم تعدادی از ویژگی‏های مرتبط با سیستم مفهومی شناخته می‏شوند. طرحواره‏ها از ویژگی‏های بسیاری برخوردارند که در این نوشتار ما به سه مورد از کاربردی‏ترین آنها بسنده می‏کنیم.^۱

۱. پیش‏مفهومی بودن طرحواره‏های تصویری: طرحواره‏های تصویری پیش از شکل‏گیری مفاهیم در انسان و از تجربه‏های حسی انسان سرچشمه می‏گیرند. به عبارت دیگر این طرحواره‏ها از نخستین مفاهیمی هستند که در ذهن انسان و از دوره کودکی انسان بر اثر تعامل با محیط فیزیکی و تجربه‏های روزمره زندگی شکل می‏گیرند و به صورت ناخودآگاه در نحوه تفکر ما وجود دارند. مفاهیم دیگر ذهنی و انتزاعی ما پس از این مفاهیم و بر پایه آنها انتزاع می‏شوند؛

۲. یکی نبودن طرحواره‏های تصویری و تصویر ذهنی: تصاویر ذهنی انسان معمولاً نتیجه عملکرد ذهن خودآگاه انسان است که از حافظه دیداری او حاصل می‏شود. درحالی‏که طرحواره‏های تصویری از تجربه‏های حسی گوناگون انسان حاصل می‏شوند و دارای الگوهای انتزاعی هستند. به بیان ساده‏تر انسان می‏تواند چشمان خود را ببندد و تصویری از اشیای خارجی را در

کدگذاری و بیرونی‏سازی شده است. پیچیدگی میان مفاهیم تا اندازه بسیاری به رابطه محکم میان مفاهیم و ماهیت فیزیکی انسان و طبیعت بدنی او بستگی دارد؛ به عبارت دیگر فیزیک و شکل بدن انسان زمینه‏ساز ساختاربندی مفاهیم اوست؛ برای نمونه درک عینی انسان از محور عمودی بدن و اینکه سر انسان در بالای بدن او و پای او در پایین بدن قرار دارد؛ سبب می‏شود که انسان برخی مفاهیم انتزاعی را نیز به همین صورت درک کند. بدین‏ترتیب دسته‏ای از مفاهیم انتزاعی با توجه به طرحواره تصویری بالا - پایین شکل می‏گیرند.^۱

همچنین انسان همواره با محیط اطراف و الگوهایی که از آن دریافت می‏کند، سروکار دارد. درک این الگوها جسمی شده است؛ یعنی از تعامل جسم ما با این الگوها حاصل می‏شود. بنابراین طرحواره‏های تصویری تجربه‏ای جسمی شده‏اند که از حواس تجربی ما با محیط اطرافمان حاصل می‏شوند:

طرحواره‏های تصویری ساختارهای معنا‏دار و جسمی شده‏ای هستند که حاصل حرکات جسم انسان در فضای سه بعدی، تعاملات ادراکی و نحوه برخورد با اجسام هستند.^۲

برای نمونه حجم، طرحواره‏ای تصویری است که ما آن را از فضای محدود شده انتزاع می‏کنیم. سپس این مفهوم انتزاعی را در عبارت‏هایی نظیر «در گرفتاری افتاده‏ام» برای توضیح دادن وضعیتی احساسی و غیر مادی درباره خود به کار می‏بریم. بنابراین در نحوه انتزاع طرحواره‏ای ابتدا ذهن از یک موقعیت حسی مفهومی انتزاعی با عنوان طرحواره را انتزاع می‏کند؛ برای مثال از دیدن قرار گرفتن شیئی در شیء دیگری مفهوم انتزاعی ظرفیت را انتزاع می‏کند. این