(وَإِنِّی کلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فی آذانِهِمْ وَاسْتَغْشَوْا ثِیابَهُمْ؛^۱

و من هر زمان آنها را دعوت کردم که (ایمان بیاورند و) تو آنها را بیامرزی، انگشتان خویش را در گوشهایشان قرار داده و لباسهایشان را بر خود پیچیدند).

اما زمانی که درباره شناخت چیزی تصمیمی می‏گیریم، حصول فهم ضروری است. به عبارت دیگر، وقتی تصمیم به شناختن چیزی گرفتیم و وسایل و ابزار فهم را به کار بردیم و موانع را برطرف کردیم، فهم ضرورتاً حاصل می‏شود.

بنابراین در فهم، چهار مرحله را می‏توان متصور بود:

مرحله پیش از به‏کارگیری ابزار فهم؛

مرحله مواجهه ابزار فهم؛

مرحله فهم اولیه؛

مرحله فهم ثانویه.

نشانه دخالت انتخاب انسان در فهم، برداشت‏های گوناگونی است که انسان‏ها از مواجهه با یک پدیده دارند.

ما در فهم با دو مرحله مواجه می‏شویم: مرحله مواجهه با اعیان و وقایع و مرحله مواجهه با مفاهیم. در مرحله دوم فعالیت ذهنی صورت می‏گیرد و در این مرحله نیز با ملاک‏هایی تصمیم می‏گیریم و رده‏بندی‏ها را انجام می‏دهیم. بنابراین پیش از مواجهه، اراده و اختیاری داریم و پس از مواجهه نیز باز از انتخابی برخوردار خواهیم بود.

روان‏شناختی بودن معنا

برخی معناشناسان اعتقاد دارند تجربه‏های عاطفی انسان بر شناخت وی تأثیرگذارند.

می‏شود که عبارات و جملات مبتنی بر آنها هستند نه بر موقعیت‏هایی که عبارت‏ها سعی دارند نشان دهند. مراد از موقعیت، آن پدیده یا حادثه و یا واقعیتی است که در خارج رخ می‏دهد.

ویژگی‏های معنا

بر اساس دیدگاه برخی معناشناسان، دو ویژگی کلی می‏توان برای معنا در نظر گرفت. یکی انتخابی بودن و دیگری شناختی بودن معناست. این ویژگی‏ها، کلی‏تر از ویژگی‏هایی هستند که در توضیح اصول معناشناسی شناختی توضیح داده خواهند شد.

انتخابی بودن معنا

یکی از ویژگی‏های زبان، اختیاری بودن آن است. به عبارت دیگر انسان در هنگام انتقال مفاهیم به دیگران آگاهانه آواهای دربردارنده معنا را تولید می‏کند تا پیام خود را به دیگران انتقال دهد.^۱ البته معناشناسان شناختی انتخاب را به عنوان یکی از اصول مطرح نکرده‏اند. اصول معناشناسی شناختی عبارت است از مفهوم‏سازی، چشم‏اندازی بودن معنا، تجربی بودن معنا، دائرةالمعارفی بودن معنا و پویا بودن معنا و انتخاب به معنای اصلی آن یعنی اعمال اراده جایی ندارد. حال پرسش این است که انتخاب و اراده در کدام مرحله از مراحل فهم صورت می‏گیرد؟

ما در مرحله پیش از فهم دارای اراده و اختیار هستیم و انتخاب می‏کنیم که به چه چیزی شناخت پیدا کنیم. ما انتخاب می‏کنیم چه چیزی را بشناسیم و چه چیزی را نشناسیم. قرآن در این باره می‏فرماید: