ذهن نقش می‏بندد و انسان از طریق همین صور به ماهیت خارجی علم پیدا می‏کند.^۱ وجود ذهنی از دیدگاه فلاسفه (حکمت متعالیه) در حقیقت همان ماهیت شیء خارجی است؛ اما از نظر وجودی با موجود خارجی متمایز می‏شود. به بیان دیگر، چنانچه یک ماهیت در خارج موجود شود، دارای وجود عینی است و چنانچه در ذهن موجود شود، دارای وجود ذهنی خواهد بود و همین وجود ذهنی در حقیقت معنای مفاهیم را تشکیل می‏دهد. مفاهیم ذهنی از دیدگاه فلاسفه به دو دسته حقیقی و اعتباری تقسیم می‏شوند. مفاهیم حقیقی همان ماهیاتی هستند که هم در خارج و هم در ذهن تحقق می‏یابند. مفاهیم اعتباری نیز خود به دو دسته معقولات ثانویه منطقی و معقولات ثانویه فلسفی تقسیم می‏شوند که هر یک به تناسب نحوه انتزاع دارای معنا و مفهومی ذهنی خواهند بود.^۲ بدین‏ترتیب تمامی مفاهیم دارای وجود ذهنی‏اند که در حقیقت تمامی اقسام معانی را شامل می‏شوند.

دیدگاه روان‎شناختی

از دیدگاه برخی معناشناسان، معنا از دو ویژگی برخوردار است: اول اینکه خود معنا به مثابه پدیده‏ای روان‏شناختی امکان تعریف می‏یابد و دوم اینکه تغییر معنا نیز بر اساس فرایندهای روان شناختی صورت می‏گیرد.^۳

برخی معناشناسان در این باره چنین آورده‏اند:

تحلیل روند مکالمه به‏نسبت روان‏شناسانه است و روان‏شناسی اکنون به مرحله‏ای رسیده است که در آن این قسمت ممکن است به شیوه

است و عرف عام، علت رجوع به کار میدانی است. رجوع به عرف عام به این معناست که اولاً باید مشخص شود فهم کاربران زبان به صورت عمومی و نوعی چگونه است؛ ثانیاً ملاک دریافت این فهم چیست؟

با این نتایج مشخص می‏شود که نباید فهم شخصی ملاک فهم قرار گیرد یا به عبارت دیگر، عقل نظری و عملی شخصی را باید کنار گذارد و عقل نوعی را ملاک قرار داد. دریافت این عقل نوعی با کار میدانی حاصل می‏شود. بنابراین باید اعتراف کرد که مفسر یک متن، باید فیلسوف زبان نیز باشد.

دیدگاه‏ها درباره چیستی معنا

تاکنون دیدگاه‏های گوناگونی درباره ماهیت معنا مطرح شده است و هنوز هیچ‏گونه اتفاق نظری درباره چیستی معنا و یا ویژگی‏های آن میان معناشناسان دیده نمی‏شود.^۱ اختلاف‏نظر در تعریف معنا عمدتاً به اختلاف روش و رویکرد معناشناسی بازمی‏گردد. هر یک از رویکردهای منطقی، فلسفی، روان‏شناختی و زبان‏شناختی، تعریفی متناسب با خود از معنا ارائه کرده‏اند که به طور کلی می‏توان دو دیدگاه تصوری یا ذهنی بودن معنا و روان‏شناختی بودن آن را با شاخه‏ها و انشعاباتی که دارند، عمده‏ترین این دیدگاه‏ها به شمار آورد.

دیدگاه وجود ذهنی

بر اساس دیدگاه منطق‏دانان و فیلسوفان ارسطویی، معنا در حقیقت همان مفهوم ذهنی و یا تصویر ذهنی از ماهیت خارجی است. براین‏اساس رابطه‏ای سه‏وجهی میان موجودات خارجی، لفظ و مفهوم ذهنی برقرار می‏گردد. بر اساس دیدگاه فلاسفه هنگام شناسایی ماهیت‏های خارجی، تصویری از آنها در