149
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

می‏کنند. آنها نمونه‏های برجسته هستند که وقتی واژه را به کار می‏بریم به ذهن تبادر می‏کنند.۱

بر اساس این تعریف، پیش‏نمونه در قالب نمونه اولیه‏ای شکل می‏گیرد که بر تجربه انسان از محیط پیرامون مبتنی است و در آن هیچ توجهی به ماهیت مشترک نیست.

نمونه اعلا

در رویکرد دوم به جای اینکه از نمونه اولیه استفاده شود از نمونه اعلا کمک گرفته می‏شود؛ به این معنا که نمونه‏ای انتخاب می‏شود که بیشتر از سایر مصادیق بتواند نماینده مقوله باشد.

سرنمون، بازنمودی ذهنی و تا حدودی انتزاعی است که شامل ویژگی‏هایی می‏شود که یک مقوله را به نحو مطلوب نشان می‏دهند. در واقع سرنمون طرحی از مهمترین و مرکزی‏ترین ویژگی‏هایی است که اعضای یک مقوله با خود دارند، بعدها زبان‏شناسان شناختی استدلال کردند که این طرح تقریباً انتزاعی باید نمونه واقعی در جهان قابل تجربه داشته باشد و این نمونه را نمونه اعلا یا سرنمون مقوله‏ای خاص در نظر گرفتند.۲

ملاک‏های تعیین معنای پیش‏نمونه

از دیدگاه معناشناسان شناختی، برای تشکیل معنای پیش‏نمونه‏ای به چهار دسته از شواهد زبانی نیاز داریم. این شواهد ملاک‏های عینی در گزینش معنای مرکزی را فراهم می‏آورند. همچنین این شواهد یک گروه اساسی از شواهدی را فراهم می‏آورند که یک معنا را از میان معانی متعدد برمی‏گزیند که دیگر معانی،

1.. قائمی‎نیا، معناشناسی شناختی قرآن، ص۲۷۷.

2.. راسخ مهند، درآمدی بر زبان‎شناسی شناختی (نظریه‏ها و مفاهیم)، ص۷۹.


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
148

البته توانایی تشخیص و تمییز پیش‏نمونه مفهومی، زبانی نیست بلکه پیش‏زبانی است. به عبارت دیگر به لحاظ ادراکی مفاهیم پیش‏نمونه از سایر مفاهیم برجسته‏تر دیده می‏شوند و در حافظه انسان ذخیره می‏گردند.۱

اقسام پیش‏نمونه

در نظریه پیش‏نمونه دو رویکرد عمده وجود دارد و هر دوی این رویکردها در تعیین پیش‏نمونه یک مفهوم به کار می‏آیند. در یک رویکرد، پیش‏نمونه بر اساس نمونه اولیه شکل می‏گیرد و در رویکرد دیگر نمونه اعلا پیش‏نمونه یک مفهوم در نظر گرفته می‏شود.

نمونه اولیه

در تعریف به نمونه اولیه فرض بر این است که از میان مصادیق موجود یک مقوله، مصداق خاصی به عنوان نمونه اولیه فرض و سایر موارد با آن سنجیده می‏شود. برای مثال هر شخصی در شناسایی مقوله پرنده، از نمونه‏ای شروع می‏کند که برخورد اولی ذهن او با آن نمونه بوده است. بدین‏ترتیب یک ایرانی ممکن است در شناسایی پدیده پرنده از گنجشک شروع کند و شخص دیگری با ملیت دیگر از مقوله دیگری. در این دیدگاه نمونه اولیه در تعریف ملاک مقوله‏بندی قرار می‏گیرد.

واژه‏ها بر افراد و مصادیق بسیاری صدق می‏کنند. بر طبق این نظریه از میان این افراد و مصادیق تنها برخی، نمونه‏های اولیه هستند و دیگر افراد و مصادیق با اندکی تفاوت از آنها به دست آمده‏اند. پیش‏نمونه‏ها یا الگوهای اولیه مواردی هستند که مردم غالباً در کاربردهای عملی به آنها اشاره

1.. Geeraerts, Theoreis of lexical semantics, p. ۱۸۳.

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2082
صفحه از 369
پرینت  ارسال به