129
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

(فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ).۱

در این آیات استعاره‏های مفهومی زیر وجود دارد.

ربا تماس با شیطان است؛

ربا نابودشدنی است؛

ربا جنگ با خداست.

ساخت بر اساس فضاهای ذهنی

بر اساس نظریه فضاهای ذهنی جمله‏ها و عبارت‏های زبانی دستورالعمل‏هایی به شمار می‏روند که برای ساختن قلمروهای پیچیده به کار می‏روند. این قلمروها معمولاً در هنگام مکالمه به وجود می‏آیند و فضاهای ذهنی نام دارند. این قلمروها هنگام مکالمه به شیوه‏های مختلف با یکدیگر ارتباط می‏یابند.۲ در حقیقت بسیاری از فعالیت‏های ذهنی در هنگام مکالمه از طریق مقایسه چیزی با چیز دیگری ایجاد می‏شوند. بنابراین می‌توان مراد از فضاهای ذهنی را احتمالات معنایی موجود در یک عبارت دانست.

فوکونیه ایده فضاهای ذهنی را از جهان‏های ممکن در فلسفه لایب نیتز الهام گرفت.... لایب نیتز در بحث از نظام احسن الهی دریافت که وقتی می‏گوییم: «جهان آفرینش بهترین نظام ممکن (نظام احسن) است» در واقع جهان‏های ذهنی بسیاری را که ممکن هستند مقایسه می‏کنیم و می‏گوییم از میان آنها تنها جهان فعلی بهترین جهان است.... کار فوکونیه اساسی‏تر بود. او دریافت که بسیاری از فعالیت‏های شناختی که در زبان صورت می‏گیرد، بر مقایسه چیزی با چیزی دیگر در فضای ذهنی مبتنی است. به عنوان مثال

1.. سوره بقره، آیه ۲۷۹.

2.. ر.ک: روشن و اردبیلی، مقدمه‏ای بر معناشناسی شناختی، ص۱۵۶.


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
128

لا ذخر کالعلم۱

و گاه در بیان ارزش آن است:

- قیمة کل امرء ما یعلم۲

۲. تغییر جهان‏بینی

از طریق استعاره‏های مفهومی می‏توان قالب‏ها و مفاهیم یک فرهنگ را تغییر داد و با تغییر این قالب‏ها و مفاهیم حتی گاه ارزش‏های اجتماعی نیز تغییر می‏کند. برای نمونه از زن در فرهنگ جاهلیت با عنوان شاة یاد می‏شده است و اسلام زن را ریحانه، نام می‏دهد. در فرهنگ جاهلی با استفاده از یک استعاره مفهومی نوعی ارزش‏گذاری برای زن در نظر گرفته می‏شده که اسلام با استعاره المرأة ریحانه جهان‏بینی به کلی درباره زن تغییر کرده است.

نمونه دیگری از تغییر جهان‏بینی استفاده قرآن از استعاره مفهومی در تغییر نگاه به ربا است. قرآن ابتدا از قول کافران ربا را معامله بیان می‏کند. بنابراین استعاره ربا معامله است در فرهنگ کفر وجود دارد: (قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیعُ مِثْلُ الرِّبَوا).۳

سپس قرآن برای تغییر این جهان‏بینی چند استعاره مفهومی به کار می‏برد.

(الَّذِینَ یأْکلُونَ الرِّبَواْ لَا یقُومُونَ إِلَّا کمَا یقُومُ الَّذِی یتَخَبَّطُهُ الشَّیطَانُ مِنَ الْمَسّ).۴

(یمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَواْ وَ یرْبی الصَّدَقَات).۵

(یأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ ذَرُواْ مَا بَقِی مِنَ الرِّبَواْ إِن کنتُم مُّؤْمِنِینَ).۶

1.. آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۲.

2.. آقا جمال خوانساری، شرح آقا جمال بر غررالحکم، ج۲، ص۳۴۱ و ج۴، ص۵۰۲ و ج۷، ص۲۶۶ و ۲۶۹.

3.. سوره بقره، آیه ۲۷۵.

4.. همان.

5.. همان، آیه ۲۷۶.

6.. همان، آیه ۲۷۸.

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2047
صفحه از 369
پرینت  ارسال به