می‏توان تفاوت‏ها و شباهت‏هایی را میان دیدگاه دانشمندان علوم بلاغی و معناشناسان در مسئله استعاره ترسیم کرد.

مقایسه نظریه استعاره مفهومی با استعاره بلاغی

مهم‏ترین تفاوت در دیدگاه بلاغی و شناختی درباره استعاره به نوع نگاه به آن بازمی‏گردد. بر اساس دیدگاه بلاغی استعاره صنعتی ادبی به شمار می‏رود که از کارکرد زیبایی شناختی و بلاغت برخوردار است درحالی‏که نظریه استعاره مفهومی اساساً هرگونه فهم غیراستوار بر استعاره را - به جز در شناخت‏های پیش‏مفهومی - نفی می‏کند. به عبارت دیگر بر اساس دیدگاه معناشناسی شناختی کارکرد استعاره‏ها بسیار فراتر از ابلغیت و تأثیرگذاری در نفس است. البته باید اذعان کرد که قرار گرفتن استعاره در علم بیان از میان علوم بلاغت نشان می‏دهد که نگاه دانشمندان علم بلاغت به استعاره نگاهی مفهومی بوده است و نه یک مسئله بدیعی و زیبایی شناختی. به بیان دیگر دسته‏بندی استعاره در میان علوم بیانی در بلاغت نشان‏دهنده آن است که اگرچه دانشمندان علم بلاغت به جنبه زیبایی‏شناختی استعاره توجه داشته‏اند اما این سبب نگردیده که آن را یک دانش بدیعی به شمار آورند و نگاه اصلی آنان به استعاره دیدگاهی مفهومی و بیانی بوده است و اساساً آنان انتقال مفهوم و معنا را در استعاره اصیل می‏دانسته‏اند و جنبه زیبایی‏شناختی استعاره را فرعی در نظر می‏گرفتند. با این حال می‏توان در اصول و روش کاربردی میان استعاره مفهومی و استعاره بلاغی شباهت‏ها و تفاوت‏هایی برشمرد.

استعاره کارکردی ذهنی یا زبانی

مهم‏ترین تفاوت استعاره مفهومی در معناشناسی شناختی با بحث استعاره در علم معانی و بیان این است که برخلاف آن‏چه در علم معانی و بیان درباره استعاره

رویکردها علی‎رغم اینکه تحت عنوان شناختی گرد آمده‏اند دارای چنان اختلافی هستند که به‏سختی بتوان برای آنها چارچوب نظری منسجمی طراحی کرد. شاید وجه جمع آنها تنها شناختی بودنشان باشد؛ چراکه هر کدام از چشم‏اندازی متفاوت با سایر رویکردها به زبان و تحلیل شناختی آن نگریسته‏اند. به اذعان برخی زبان‏شناسان، هیچ نظریه هماهنگی که بتواند همه این رویکردها را به یکدیگر پیوند دهد، وجود ندارد.^۱ مهم‏ترین این رویکردها دوازده نظریه شناختی درباره زبان هستند که عبارت‏اند از: دستور زبان شناختی، مقوله‏بندی شناختی، شبکه شعاعی، نظریه پیش نمونه، طرحواره‏های تصویری، استعاره مفهومی، الگوی شناختی آرمانی شده، مجاز، فضاهای ذهنی، معناشناسی قالب، دستور زبان ساختاری و زبان‏شناسی کاربرد – مبنایی.^۲ در ادامه به مهم‏ترین این نظریه‏ها پرداخته خواهد شد.

ساخت استعاری

دانشمندان علم بلاغت همواره تأکید می‏کنند که بیان مجازی و استعاری افزون بر آنکه مراد گوینده را بهتر منتقل می‏کند، تأثیر بیشتری نیز در نفس مخاطب دارد. بدین‏ترتیب فهم استعاری نه‎تنها مانع فهم مراد جدی نیست که آن را مؤثرتر می‏سازد. سید رضی تصریح می‏کند که دانشمندان بلاغت به اتفاق مجاز را بلیغ‏تر از حقیقت در انتقال مقصود متکلم می‏دانند.^۳ اگرچه تفاوت بنیادینی میان مجاز و استعاره شناختی با استعاره بلاغی وجود دارد اما اینکه کاربرد مجاز مانع از فهم مراد نمی‏شود، در هر دو دیدگاه مشترک است. به هر حال