التوحيد، كتاب فضل النبی صلی الله علیه و اله، كتاب المتعة، كتاب النوادر، كتاب الناسخ و المنسوخ، كتاب الأظلّة، كتاب فضائل العرب و بنا بر نقلی کتابی در حج، تصنیف نموده است.۱ وی با نقل نزدیک به دویست۲ روایت تفسیری از حسین بن سعید، مهمترین ناقل روایات تفسیری او به شمار میآید.۳
دو. حسين بن حسن بن ابان: شیخ طوسی، از او در شمار اصحاب امام حسن عسکری علیه السلام نام میبرد؛ ولی در این که از ایشان روایتی نقل نموده باشد، تردید میکند.۴ بار دیگر از وی در باب «أسماء من لم يرو عن واحد من الأئمّة» نام میبرد و میگوید:
حسين بن حسن بن ابان، تمام کتابهای حسين بن سعيد را روایت نموده است.۵
او همان کسی است که حسین بن سعید در قم مهمان پدرش بوده و در خانه آنها اقامت داشته است. نزدیکی او به حسین بن سعید، به گونهای است که کتب ثلاثین را با خطّ خودِ وی در دست داشته و آنها را روایت نموده است.۶ حتّی پیش از مرگ حسین به فیض شاگردی در محضر او رسیده و احادیث را از خود او نیز شنیده است.۷
آیة اللّٰه خویی در معجم رجال الحدیث برای اثبات وثاقت او، وجههای مختلفی را یادآور میشود. نخست، اعتماد ابن وليد بر او است؛ زیرا ابن ولید از نقّادان رجال است.
1.. ر.ک: رجال النجاشی: ص ۸۱ ش ۱۹۸ و الفهرست: ص ۶۸ ش ۷۵.
2.. نزدیک به پانزده حدیث از این شماره، مربوط به بخش ملحقات است.
3.. این آمار بدون در نظر گرفتن اسناد کتاب تهذیب الأحکام است. شیخ طوسی در این کتاب، نزدیک به ۶۵ روایت تفسیری از حسین بن سعید آورده است. با توجّه به این که طریق شیخ طوسی به روایات حسین بن سعید در این کتاب، به احمد بن محمّد بن عیسی و حسین بن حسن بن ابان منتهی میشود، امکان تعیین سهم دقیق هر یک از این دو راوی در نقل این تعداد از روایات حسین بن سعید وجود ندارد.
4.. ر.ک: رجال الطوسی: ص ۳۹۸ ش ۵۸۴۳.
5.. رجال الطوسی: ص ۴۲۴ ش ۶۱۰۹.
6.. ابن ولید میگوید: «حسین بن حسن بن ابان، کتب ثلاثین را با دستخطّ حسین بن سعید برای ما آورد» (الفهرست: ص ۱۱۳ ش ۲۳۰).
7.. ر.ک: رجال النجاشی: ص ۶۰ ش ۳۶.
