79
میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی

به منافع اعضای بدن انسان و حيوان و نیز بخش‏هایی از توحيد دیده شده است. همچنین كتابی به نام «التلمیذ» دارد که در آن پرسش و پاسخ‏هایی از امام صادق علیه السلام است.۱ نام او با عنوان حمّاد بن عیسی ۲ در اسناد احادیث کتب اربعه حدود ۱۰۳۶ بار آمده۳ و ۳۳ مورد از احادیث تفسیری حسین بن سعید، به نقل از اوست.

چهار. محمّد بن ابي عمير: محمّد بن ابی عمير، زياد بن عيسى، ابو احمد ازدی از موالی مهلب بن ابی صفره و بنا بر نقلی، مولى بنی اميّه۴ بوده است. اهل بغداد و از اصحاب امام کاظم و امام رضا علیهم السلام است.۵ شیخ طوسی علاوه بر این دو امام معتقد است که او محضر امام جواد علیه السلام را نیز درک کرده است.۶ رجالیان از او با جلالت و بزرگی یاد می‏کنند.۷ نجاشی او را با اوصافی چون «جليل القدر» و «عظيم المنزلة فينا و عند المخالفين» می‏ستاید۸ و کشّی در شمار اصحاب اجماع از او یاد می‏کند.۹ وی ناملایمات، حبس، ضرب و شتم فراوانی را در حیات خود، متحمّل شده بود و هر آنچه داشت، به همراه کتاب‏های احادیثش به وسیله مأمون ضبط شد.۱۰ این‏گونه بود که

1.. ر.ک: رجال النجاشی: ش ۳۷۰.

2.. در بارۀ این گونه آمارها باید یادآور شد که ملاک شمارش آیة اللّٰهخویی، میزان روایات راوی در کتب اربعه بر اساس عنوان ذکر شده است. بر این اساس ممکن است نام این راوی با عنوان دیگری مانند «حماد» نیز در اسناد آمده باشد، که در این آمار، شمارش نشده است.

3.. معجم رجال الحدیث: ج ۷ ص ۲۴۲ ش ۳۹۷۲.

4.. واژۀ «مولی» اگر اضافه به اسم شخصی باشد به معنای ملازمت و همراهی و اگر به نام طائفه‏ای مضاف گشته باشد، به معنای نزیل و مهمان است. (ر.ک: سماء المقال فی علم الرجال: ج ۲ ص ۲۸۰ و ۲۸۲).

5.. ر.ک: رجال النجاشی: ص ۳۲۸ ـ ۳۲۶ ش ۸۸۷.

6.. ر.ک: الفهرست: ص ۲۱۹ ـ ۲۱۸ ش ۶۱۷.

7.. به گفتۀ شیخ در (الفهرست ص ۲۱۹ - ۲۱۸ ش ۶۱۷) محمّد بن ابی عمیر، اوثق و مورد اطمینان‏ترین افراد نزد شیعه و سنّی و پارساترین، باتقواترین و عابدترینِ آنان است و به سبب این اوصاف به نقل از جاحظ، او مایۀ فخر و مباهات قحطانیان بر عدنانیان و یگانۀ زمان خویش در همۀ علوم بوده است.

8.. ر.ک: رجال النجاشی: ش ۸۸۷.

9.. ر.ک: اختيار معرفة الرجال: ج ۲ ص۸۳۰.

10.. به خاطر مصاحبت با امام موسى بن جعفر علیه السلام و مواضع شيعى‏ای كه داشت، در زمان هارون الرشید (( و به نقلی در زمان مأمون در زندان محبوس گشت. گویند در دوران زندگیِ مخفیانه و مدّت چهار سال حبس او، خواهرش کتاب‏های او را در زیر خاک پنهان نمود که موجب شد این کتاب‏ها از بین بروند و بنا بر نقلی، آنها را در اتاقی رها کرد تا این که بر اثر باران نابود شدند. این کتاب‏ها با تکیه بر حافظۀ روات و آنچه نزد دیگر مردمان بود، تحدیث شد. بر این اساس، بزرگان بر مراسیل او اعتماد دارند و در کتاب‏های خود آنها را نقل نموده‏اند. (ر.ک: رجال النجاشی: ش ۸۸۷).


میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
78

می‏خواند.۱ وی دارای دو کتابِ الصلاة و النوادر است.۲ بنا بر نقل کشّی، برخی او را در زمره فقیهان اصحاب امام کاظم و امام رضا علیهما السلام و به عنوان اصحاب اجماع دانسته‏اند.۳ نام او در اسناد احادیث کتب اربعه، حدود ۱۳۱۷۴ بار آمده۵ و ۳۹ مورد از احادیث تفسیری حسین بن سعید، به نقل از اوست.

سه. حمّاد بن عيسى: ابو محمّد حمّاد بن عيسى جهنی، مولى۶ و بنا بر نقلی عرب، اصالتاً كوفی و ساكن بصره بوده است. او را «غريق الجحفة» می‏خوانند؛ زيرا در سال ۲۰۸ يا ۲۰۹ ق در وادی قناة، بر اثر سیل از دنیا رفت.۷ نجاشی او را ثقه در حدیث و صدوق می‏داند۸ و بنا به گفته کشّی، از فقیهان اصحاب اجماع به شمار می‏آید.۹ شيخ طوسی در كتاب رجال خود از او در شمار اصحاب امام صادق و امام کاظم علیهما السلام نام می‏برد و می‏گوید او تا زمان امام رضا علیه السلام زنده بوده است.۱۰ حمّاد دارای کتاب‏های، النوادر،۱۱ الزكاة و الصلاة۱۲ است و از او کتابی شامل عبرت‏ها، مواعظ، اطّلاعات مربوط

1.. ر.ک: رجال الطوسی: ص ۳۴۲ ش ۵۰۹۲ و ص ۳۶۳ ش ۵۳۸۳.

2.. ر.ک: رجال النجاشی: ص ۳۱۱ ش ۸۵۰.

3.. ر.ک: اختيار معرفة الرجال: ج ۲ ص۸۳۰.

4.. ۹۰۰ روایت با عنوان «فضالة» و ۴۱۷ روایت با عنوان «فضالة بن ایّوب».

5.. ر.ک: معجم رجال الحدیث: ج ۱۴ ص ۲۸۲ ش ۹۳۴۵ و ص ۲۹۳ ش ۹۳۴۷.

6.. کلمۀ «مولی» زمانی که به تنهایی و به صورت غیر مضاف بیاید، به معنای عرب غیر خالص خواهد بود. (ر.ک: سماء المقال فی علم الرجال: ج ۲ ص ۲۸۲).

7.. ر.ک: رجال النجاشی: ص ۱۴۳ ـ ۱۴۲ ش ۳۷۰. همچنین شیخ طوسی او را ثقه دانسته است (الفهرست: ص ۱۱۵ ش ۲۴۱).

8.. ر.ک: رجال النجاشی: ص ۱۴۳ ـ ۱۴۲ ش ۳۷۰.

9.. ر.ک: اختيار معرفة الرجال: ج ۲ ص ۶۷۳.

10.. ر.ک: رجال الطوسی: ش ۲۲۹۴ و ش ۴۹۷۰. شيخ طوسی در کتاب الغيبة ضمن بحث در بارۀ واقفه و کسانی که بر امامت امام کاظم علیه السلام توقّف نمودند و آن امام را مهدی دانستند، حمّاد بن عيسى را از کسانی معرّفی می‏کند که با دیدن معجزات امام رضا علیه السلام از این اعتقاد بازگشتند (الغيبة، طوسي: ص ۷۱).

11.. ر.ک: الفهرست: ش ۲۴۱.

12.. ر.ک: رجال النجاشی: ش ۳۷۰، الفهرست: ش ۲۴۱.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
    سایر پدیدآورندگان :
    صدیقه سادات میردامادی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1446
صفحه از 336
پرینت  ارسال به