61
میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی

محدّثان قم به نص‏گرایی، همراه با ضوابط اخذ و نقل حدیث، و دقّت در پذیرش احادیث از راویان معتمد پایبند بوده‏اند و ظاهراً برقی به چنین آدابی در نقل حدیث پایبندی نشان نداده است. به همین دلیل، با مخالفت جدّی بزرگ قمی‏ها رو به رو شده است.

ج - اندیشه غلو: محدّثان و راویان قم، به شدّت در مقابل نفوذ اندیشه‏های غالیانه و ادبیّات غلات به شهرشان مبارزه می‏کردند. به گزارش رجالیان، افراد فراوانی به اتّهام اندیشه‏های غالیان از این شهر اخراج شدند که البتّه در موارد بسیاری در تشخیص مصادیق غلو، تندروی صورت می‏گرفت. بر اساس برخی گزارش‏ها، در دوران ریاست احمد بن محمّد بن عیسی بر حوزه شهر قم، مبارزه جدّی با افکار غالیانه صورت می‏گرفت، ‏به گونه‏ای که هر کس متّهم به غلو می‏گشت، از این شهر اخراج می‏شد.۱ بر همین اساس، افرادی چون سهل بن زیاد و محمّد بن علی بن ابراهیم، پس از آن که به غلو شهرت یافتند، از سوی احمد بن محمّد بن عیسی از قم اخراج شدند.۲

بر این اساس، شرط روایت‏ و نقل آثار اهل بیت علیهم السلام در قم، بر این سه اصل استوار بوده است. پایبندی بزرگان مدرسه قم به این اصول، گاهی به افراط می‏انجامید، به گونه‏ای که در بسیاری از موارد، از رفتارهای خود پشیمان می‏شدند و در صدد جبران بر می‏آمدند.۳ با این همه، فکر حاکم بر مدرسه قم، نص‏گرایی همراه با رعایت اصول درست علم رجال و علم حدیث است و آنان هر روایتی را با هر کیفیت و وضعی نمی‏پذیرفتند.۴

با وجود حاکمیت چنین افکاری بر مدرسه قم، بزرگان این شهر، از آثار حسین بن سعید به خوبی استقبال نمودند و با اهتمام آنان، تلاش‏های حسین و برادرش در نگارش

1.. کشّی در بارۀ حسین بن عبید اللّٰه قمی که از اصحاب امام هادی علیه السلام به شمار آمده، می‏نویسد: «إنّ الحسين بن عبيد اللّٰه القمّي اُخرج من قم فی وقت كانوا يُخرجون منها من اتّهموه بالغلوّ» (اختیار معرفة الرجال: ج ۲ ص ۷۹۹ ش ۹۹۰).

2.. ر.ک: رجال النجاشی: ص ۱۸۵ ش ۴۹۰ و ص ۳۳۲ ش ۸۹۴.

3.. برای نمونه، ر.ک: شرح حال احمد بن محمّد بن خالد برقی و نیز محمّد بن اورمۀ قمی.

4.. ر.ک: «نگاهی به مکاتب حدیثی شیعه در سده‏های اوّلیه» محمّدرضا جبّاری، شیعه‏شناسی(فصل‏نامه)، ش ۳ - ۴.


میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
60

سخن، یونس بن عبد الرحمان در نزد محدّثان قم چهره موجّهی ندارد و رویکرد عمومی محدّثان این شهر به یونس منفی بوده است.

مخالفت قمی‏ها با اندیشه‏های یونس و شیوه برخورد او با روایت، به اندازه‏ای است که طعن قمی‏ها به یونس، از شاخص‏هایی است که در شرح حال او گوشزد شده است.۱ به همین دلیل، مجالی برای نفوذ طرفداران اندیشه‏های یونس در این شهر باقی نمانده بود. حتّی با این که برخی ابراهیم بن هاشم را شاگرد یونس معرّفی نموده‏اند،۲ گروهی آن را انکار کرده و در بیان علّت، به استقبال قمی‏ها از ابراهیم و نفوذ آثار او در میان محدّثان این شهر اشاره نموده‏اند؛‏ چرا که با توجّه به مخالفت شدید قمی‏ها با یونس، اگر او از نزدیکان یونس بود، نشر آثارش در قم ممکن نبود.۳

ب - روایت از ضعفا: در مکتب قم، نقل روایت از ضعفا به شدّت محکوم است و چنانچه کسانی در هر مرتبه‏ای از دانش، دقّت کافی را در نقل رعایت نکنند، به اخبارشان توجّه نمی‏شود. احمد بن محمّد بن عیسی، نقل روایت از حسن بن محبوب را در ابتدا نپذیرفت؛ زیرا او به خاطر نقل روایت از ابو حمزه، نزد اصحاب متّهم بود.۴ همچنین او برخی از محدّثان را به دلیل روایت از ضعفا از شهر قم اخراج کرد. برای نمونه، احمد بن محمّد بن خالد برقی را به اتّهام روایت از ضعفا و نقل روایات مرسل، از قم بیرون کرد.۵ نقل از ضعفا و ذکر روایات مرسل، موجب ضعف راوی نیست و با وثاقت منافات ندارد؛ بلکه نشان دهنده روش ناپسند او در اخذ روایات است. در حقیقت، او از جهت نص‏گرایی با محدّثان قم هم‏عقیده است ولی در نوع نص‏گرایی با محدّثان قم اختلاف دارد.

1.. ر.ک: رجال الطوسی: ص ۳۶۸ ش ۵۴۷۸.

2.. ر.ک: رجال النجاشی: ص ۱۶ ش ۱۸.

3.. الفوائد الرجالیّة، بحرالعلوم: ج ۱ ص ۴۴۵.

4.. «قال نصر بن الصبّاح: أحمد بن محمّد بن عيسى لا يروی عن ابن محبوب من أجل أنّ أصحابنا يتّهمون ابن محبوب في روايته عن أبي حمزة، ثمّ تاب أحمد بن محمّد فرجع قبل ما مات» (اختیار معرفة الرجال: ج ۲ ص ۷۹۹ ش ۹۸۹).

5.. خلاصة الأقوال: ص ۶۳ ش ۷.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
    سایر پدیدآورندگان :
    صدیقه سادات میردامادی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1271
صفحه از 336
پرینت  ارسال به