إنَّ فِي القُرآنِ ما مَضىٰ وما يَحدُثُ وما هُوَ كائِنٌ. ^۱

همانا در قرآن، آنچه گذشته و آنچه در آينده رخ می‏دهد و آنچه اکنون موجود است، وجود دارد.

همچنین در روایت دیگری از امام صادق علیه السلام نقل کرده است:

۰.مِنَ القُرآنِ حَلالٌ و مِنهُ حَرامٌ، و مِنهُ نَبَأُ ما قَبلَكُم و حُكمُ ما بَينَكُم و خَبَرُ ما بَعدَكُم.^۲

در قرآن، حلال و حرام، خبر پيشينيان و حكم آنچه ميان شماست و خبر آنچه پس از شماست، آمده است.

ب - تاریخ‏شناسی قرآن

۱. کیفیت نزول: مجموعه آیات و سوره‏های قرآن، از بعثت پیامبر صلی الله علیه و اله تا آخرین سال حیات ایشان، در مناسبت‏ها و پیشامدهای گوناگون به طور پراکنده نازل شده است. با این وجود، در برخی آیات قرآن از نزول یک‏باره قرآن، در ماه مبارک رمضان و شب قدر سخن گفته شده است.^۳ علّامه طباطبایی معتقد است قرآنى كه تدريجاً بر رسول‏ خدا صلی الله علیه و اله نازل شده، متّكى بر حقيقتى متعالى و بس بلند است كه از فهم عادی بشر خارج است و دست عقل مادّی از رسیدن به حقیقت، آن کوتاه است و اين حقيقت دفعتاً و به یک‏باره بر پیامبر نازل شده بود.^۴ حسین بن سعید در روایتی، به نقل از امام صادق علیه السلام، زمان نزول هر یک از کتاب‏های آسمانی را این چنین بیان می‏کند:

۰.نَزَلَتِ التَّوراةُ في سِتٍّ مَضَت مِن شَهرِ رَمَضانَ، و نَزَلَ الإنجيلُ فِي اثنَي عَشرَةَ لَيلَةً مَضَت مِن شَهرِ رَمَضانَ، وَ نَزَلَ الزَّبورُ في لَيلَةِ ثَماني عَشرَةَ مَضَت مِن شَهرِ رَمَضانَ، و نَزَلَ القُرآنُ في لَيلَةِ القَدرِ.^۵

می‏فهمد که بر او نازل می‏شود. رسول خدا صلی الله علیه و اله نبى بوده است. محدّث كسى است كه صدای فرشته را مى‏شنود؛ ولى او را نمى‏بيند.

بر اساس این روایت، پیامبران، حقایق وحیانی را به شکل‏های گوناگون دریافت می‏کنند: گاهی پیامبر، در بیداری فرشته را می‏بیند و صدای او را می‏شنود و زمانی در خواب با فرشته مرتبط می‏گردد. همچنین گاهی تنها با شنیدن صدای فرشته، وحی را دریافت می‏کند.

۲. جامعیت قرآن: موضوع دیگری که در روایات حسین بن سعید، به شناخت ماهیت قرآن کمک می‏کند، مسأله جامعیت قرآن است. جامعیت قرآن، از مباحثی است که پیرامون محور برخی از آیات آن،^۱ شکل گرفته است. مفسّران با بهره‏گیری از این آيات به اثبات مسئله جامعیت قرآن پرداخته‏اند؛ امّا در تعیین محدوده فراگیری و این که چه حوزه‏ها، مباحث و مسائلی را در بر می‏گیرد، اختلاف نظر دارند. برخی، جامعیت را در حوزه شرع و احکام آن محدود می‏سازند.^۲ برخى نیز جامعیت قرآن را در قلمرو هدایت و تربیت، تفسیر کرده‏اند.^۳ حسین بن سعید در روایتی از امام صادق علیه السلام چنین نقل می‏کند: