گرفته‏اند، یا کرسی آنها را در خود جای داده است؟ امام علیه السلام در پاسخ او فرمود:

همه چیز در کرسی قرار دارد.^۱

علامه طباطبایی، در باره مضمون این روایت می‏نویسد:

ظاهراً اين سؤال و جواب، غريب و نامفهوم است، براى اين كه وقتى اين سؤال جا دارد كه كلمه «كرسى» به دو وجه قرائت شده باشد: يكى به صورت منصوب که معناى جمله چنين مى‏شود: «آسمان‏ها و زمين، كرسى خدا را در خود جاى داده‏اند» و يكى به صورت مرفوع که معناى جمله چنين مى‏شود: «كرسى خدا آسمان‏ها و زمين را در خود مى‏گنجاند». در این صورت، جا دارد زراره از امام علیه السلام در باره درستی این دو قرائت سؤال کند. این، در حالی است که در ميان قرائت كنندگان قرآن، كسى جمله را به صورت اوّل قرائت نكرده تا جايى براى اين سؤال باشد.

ایشان در ادامه، وجه دیگری را برای این روایت بیان فرموده است که غرابت را از این سؤال و جواب می‏زداید:

از ظاهر قضيّه چنين به نظر مى‏رسد كه سؤال نام‏برده، ناشى از يک توهّم عاميانه است كه از كلمه «كرسى»، تختى در نظرشان مى‏آيد كه در بالاى آسما‏نها و ما فوق عالم اجسام كار گذاشته شده و احكام عالم جسمانى از آن جا صادر مى‏شوند. قهراً از اين نقطه نظر، آسمان‏ها و زمين، كرسى را در خود جاى داده‏اند، نه كرسى آنها را. بر اساس این تصویر، معناى سؤال، اين است که: چرا با این که آسمان‏ها و زمین، کرسی را در خود جای می‏دهند، واژه «کرسی» در آیه به صورت منصوب نیامده است؟^۲

گونه‏شناسی روایات تفسیری و کتاب التفسیر حسین بن سعید

نقطه مشترک آموزه‏ها در روایات تفسیری حسین بن سعید، ارتباط با قرآن است. با توجّه به گونه‏گونی موضوعات آثار حسین بن سعید، چنانچه بخواهیم این روایات را به یکی از آثار او نسبت دهیم، بیش از هر اثر با کتاب التفسیر تناسب دارند. لازمه تفسیری دانستن تمام این گونه‏ها آن است که برای روایت تفسیری، تعریفی عام ارائه کنیم و هر روایتی را

حديثى از امام صادق علیه السلام حقّ معلوم، زكات نيست؛ بلكه مقدار معلومى است كه به فقرا انفاق مى‏كنند. سياق آيه نیز خالى از تأييد اين حديث نيست؛ زیرا زكات، موارد معيّنی دارد و منحصر به سائل و محروم نیست.^۱

در تفسیر المیزان، بجز مواردی که نشانه همسویی مؤلّف با مضمون روایات حسین بن سعید است، مواردی نیز وجود دارند که بیانگر نقد ایشان به محتوای برخی روایات اوست. در چنین مواردی، ایشان به توضیح محتوای روایت پرداخته و برداشت ناصواب از محتوای روایت را بر طرف نموده است.

حسین بن سعید از امام باقر علیه السلام نقل می‏کند که در باره آیه (إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ... تَحْمِلُهُ الْمَلائِكَةُ)^۲ فرمود: «ملائكه آن را به صورت گاو حمل مى‏كردند»^۳. علّامه طباطبایی، این روایت را با ذکر کامل سند آورده، در باره آن می‏نویسد:

خواننده عزيز بايد توجّه داشته باشد كه مبناى ما در اين كتاب بر اين بوده و بر اين است كه سند احاديث را بيندازيم؛ چون وقتى مضمون حديثى موافق با كتاب خدا باشد، احتياجى به ذكر سند آن نيست. اگر در خصوص حديث بالا سند را ذكر كرديم، براى اين بود كه مضمون آن (اين كه ملائكه به صورت گاو در آمده باشند) را نمى‏توان با قرآن تطبيق كرد. ناچار بايد سند آن ذكر شود [تا خواننده بتواند به احوال راويان آن مراجعه نمايد]. در عين حال، ما از ميان اين گونه احاديث، آن احاديثى را مى‏آوريم كه سند آنها صحيح يا دست کم، مؤيّد به قرائن صدق باشد.^۴

نمونه دیگر، روایتی است که حسین بن سعید در تفسیر آیه (وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّماواتِوَالْأَرْضَ وَلا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظيمُ)^۵ از امام صادق علیه السلام نقل نموده است. بر اساس این روایت، زراره در باره این آیه از امام علیه السلام پرسید: آسمان‏ها و زمين، کرسی را در بر