325
میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی

ضبط شود؛ ولى چون تنها بود و شاهد و گواهى بر آيه بودن آن نداشت، زيد نپذيرفت و آن را ضبط نكرد.۱

سپس آن را به صورتی ديگر عرضه داشتند و مدّعی شدند: اين آيه از آيات منسوخ‏ التلاوه است كه تنها تلاوتش نسخ شده و حكم آن همچنان باقى است. آیة اللّٰه خویی با ردّ مسئله نسخ التلاوه، عقيده به آن را معادل عقيده به تحريف قرآن دانسته و تأکید می‏کند که این مسئله هیچ مبنای درستی ندارد. از نگاه ایشان، تنها مستند این مطلب، روایاتی است که به صورت خبر واحد نقل شده‏‏ و فاقد حجّيت اند.۲

از جمله، اخبار واحدی که مستند مسئله نسخ التلاوه قرار گرفته‏اند، روایتی از حسين بن سعيد است که در آن از وجود آیه رجم در قرآن سخن به میان آمده است. بر اساس اين روایت، امام صادق علیه السلام می‏فرماید:

۰.كانت آية الرجم فی القرآن: «والشيخ و الشيخة فارجموهما البتّة بما قضيا الشهوة».۳

آیه رجم، «پيرمرد و پيرزن اگر زنا كنند، بايد حتماً سنگسار شوند؛ چون آنها شهوترانى خود را كرده‏اند» در قرآن وجود داشت.

آیة اللّٰه خویی در باره این گونه روایات، بر این باور است که صدور چنین روایاتی از سوی امام صادق علیه السلام، در حال تقیّه بوده است؛ چرا که اصل این مطلب، کلام عمر بن خطّاب است که برای نخستین بار مدّعی وجود آیه رجم در قرآن شد.۴ از نگاه آیة اللّٰه معرفت، ظاهراً عمر، حدیثی را با آیه قرآن اشتباه گرفته است؛ زیرا زید بن ثابت از پیامبر صلی الله علیه و اله نقل کرده است که فرمود: «پیرمرد و پیرزن اگر زنا کردند، آنها را سنگسار کنید». ممکن است عمر نیز آن را از پیامبر صلی الله علیه و اله شنیده و گمان کرده آیه قرآنی است که

1.. الإتقان فی علوم القرآن: ج ۱ ص ۱۶۳.

2.. ر.ک: البيان فى تفسير القرآن: ص ۲۸۴.

3.. تهذيب الأحكام: ج ۸ ص ۱۹۵ ح ۶۸۴.

4.. ر.ک: مبانی تکملة السنّة: ج ۱ ص ۱۹۶.


میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
324

قاضی به صورت مطلق شهادت یک فرد را رد کرد و گفت: «من هرگز به خاطر شهادت یک نفر قضاوت نمی‏کنم»، امام علیه السلام در مقام ردّ ادّعای مطلق او، به قضاوت پیامبر خدا صلی الله علیه و اله بر اساس یک شاهد و سوگند صاحب حق اشاره فرمود و خواست او را به خطایش متنبّه سازد. بنا بر این، امام علیه السلام در صدد نبود این مطلب را به سایر حقوق تسرّی دهد. از این رو، این حدیث، با روایاتی که بر لزوم دو شاهد تأکید دارند، منافاتی ندارد.۱

ج - روایات مخالف با اصول پذیرفته شده نزد دانشمندان امامیّه

در میان عالمان مکتب امامیه، از برخی امور به عنوان اصول محکم و مبانی مذهب یاد می‏شود که به عنوان معیار نقد و بررسی روایات به آنها نظر می‏شود. در میان روایات حسین بن سعید، کمتر با موضوعی برخورد می‏کنیم که با مبانی پذیرفته شده به وسیله عالمان امامیّه در تعارض باشد.

یکی از مبانی پذیرفته شده در مکتب امامیّه، مسئله عدم تحریف قرآن است که جز معدودی از متأخّران، عالمان امامیّه بر آن اجماع دارند. منشأ قول به تحریف، برخی روایات است که در کتاب‏های روایی شیعه و اهل سنّت آمده‏اند. از جمله مستندات قائلان به تحریف قرآن، روایاتی است که از آياتى خبر می‏دهند كه در قرآن وجود ندارند، ولی حكم آنها در ميان مسلمانان جارى است. به تعبیر دانشمندان علوم قرآن، با این که حکم این آیات پا بر جاست، تلاوت آنها نسخ شده است، نظیر آيه رجم، كه عمر آن را آورد و ادّعا نمود جزء قرآن است؛ امّا چون اين آيه را تنها عمر آورده بود و شاهدى بر آن نداشت و خبر واحد بود، مورد پذیرش قرار نگرفت و در قرآن وارد نشد. سيوطى به نقل از ابن اشته در كتاب المصاحف از ليث بن سعد آورده است:

ابو بكر، نخستین فردى بود كه قرآن را جمع‏آورى کرد و زيد بن ثابت را براى نوشتن قرآن مأمور ساخت. مردم آياتى را نزد زید می‏آوردند. او نیز آیات را مگر با وجود دو شاهد عادل از کسی نمی‏پذیرفت. در این میان، عمر نيز آيه رجم را آورد تا در قرآن

1.. ر.ک: الاستبصار: ج ۳ ص ۳۵.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
    سایر پدیدآورندگان :
    صدیقه سادات میردامادی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1355
صفحه از 336
پرینت  ارسال به