ولایت‏عهدی مأمون را با شرط عدم دخالت در امور سیاسی و حکومتی پذیرفت.^۱ شیعیان ائمّه علیهم السلام، عموماً از دستگاه حاکم و سیاست‏های خلفا ناخشنود بودند و بجز افرادی معدود که از باب تقیّه و با اذن امام علیه السلام به عرصه سیاست روز وارد می‏شدند، دیگران از حضور در پست‏های حکومتی و فعالیّت‏های سیاسی روی‏گردان بودند. البتّه گاهی فعّالیت‏های سیاسی و انقلابی بر ضدّ سیاست حاکم انجام می‏شدند که زود از ناحیه خلفا و حاکمان شهرها سرکوب شده‏اند.

در دوران حضور حسین بن سعید در شهر کوفه، قیام‏هایی از جانب شیعیان به وقوع پیوست که همگی با ناکامی همراه بوده است. حرکت‏های انقلابی متعدّد در این دوران، نشان دهنده فعّالیت‏های سیاسی و انقلابی شیعیان علیه خلفای جور است. برای نمونه می‏توان به قیام محمّد بن ابراهیم^۲ معروف به ابن طباطبا اشاره نمود که از نوادگان امام حسن علیه السلام است و قیام او یک قیام علوی به شمار می‏آید. این قیام در سال ۱۹۹ ق و در دوران مأمون عبّاسی رخ داده است.^۳

قیام ابن طباطبا، از نخستین قیام‏هایی است که پس از پیروزی مأمون بر برادرش امین، در میان علویان به وقوع پیوسته است. بر اساس برخی گزارش‏ها، امام رضا علیه السلام این نوع حرکت‏ها و قیام‏ها را نافرجام و بی‏نتیجه دانسته و از قبل شکست آنها را پیش‏بینی فرموده و ایشان را همراهی ننموده است.^۴ به طور کلّی در مورد قیام‏های فرزندان امام حسن علیه السلام، روایاتی در منابع موجودند که از بی‏ثمر ماندن آنها حکایت دارند. به همین دلیل، ائمّه علیهم السلام و بسیاری از شیعیان، از همراهی عملی با چنین حرکت‏هایی خودداری نموده‏اند.

برخی از روایات حسین بن سعید به چشم می‏خورد، ردّ اتّهام غلو از برخی یاران امام صادق علیه السلام است که در فضای حاکم بر آن روزگار، به ناحق به غلو متّهم شده بودند.^۱ افزون بر این، از او روایات فراوانی در باب دانش امام نقل شده که در ساختن تصویر صحیح از جایگاه امامت مؤثّر است و از پاره‏ای انحرافات فکری و فرهنگی در حوزه شناخت امام جلوگیری می‏کند.^۲

در برخی گزارش‏ها قرائنی وجود دارند که نشان می‏دهند تلاش حسین بن سعید و برادرش در تبیین جایگاه واقعی امام علیه السلام و آشنا ساختن مردم با افکار صحیح و راه درست، منحصر در نگارش روایات و اخبار نبوده است. بر اساس گزارشی، حسن بن سعید در تشیّع و هدایت برخی از شخصیت‏های بزرگ اهواز و آشنا ساختن آنان با امام رضا علیه السلام نقش مهمّی داشته است. این افراد - که در میان آنها نام علی بن مهزیار اهوازی نیز به چشم می‏خورد - به واسطه حسن بن سعید به محضر امام رضا علیه السلام رسیده و به فیض تشیّع نائل گردیده‏اند. پس از این ماجرا، خدمات فراوانی از سوی این افراد انجام شد که نمونه آن، پذیرش وکالت ائمّه علیهم السلام از سوی علی بن مهزیار است.^۳

حیات سیاسی

دوران حیات حسین بن سعید، هم‏زمان با تسلّط همه‏جانبه خلافت بنی عبّاس بر جوامع اسلامی بوده و خلفای این دوران، هرگز از اندیشه محدود نمودن امامان شیعه و فشار آوردن بر شیعیان غافل نبوده‏اند.^۴ بنای شیعیان در این عصر، دوری گزیدن از مناصب حکومتی و پرهیز از سیاست حاکم است، به گونه‏ای که امام رضا علیه السلام، منصب