299
میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی

حاکم اسلامی خواهد بود. انفال، مصداق‏های مختلفی از جمله غنائم جنگی، اراضی موات، جنگل‏ها و نیزارها، ارث بدون وارث و... است.۱ امام علیه السلام در این روایت، مال بدون وارث را مصداق آیه بیان فرموده است.

نمونه دیگر از گونه مصداق‏شناسی آیه در روایات حسین بن سعید، روایتی است که او از امام صادق علیه السلام در باره آیه (إِنَّ الْحَسَناتِ يُذهِبنَ السَّيِّئاتِ)۲ نقل می‏کند که فرمود:

۰.صَلاةُ المُؤمِنِ بِاللَّيلِ تَذهَبُ بِما عَمِلَ مِن ذَنبٍ بِالنَّهارِ.۳

نماز مؤمن در شب، محو کننده گناهان روز اوست.

همچنین بر اساس نقل او، امام صادق علیه السلام در باره آیه (وَالَّذِي جَاءَ بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِ)۴ فرمود:

۰.الَّذي جاءَ بِالصِّدقِ: رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و اله، و صَدَّقَ بِهِ: عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ علیه السلام.۵

آن كس كه راستى آورد، پیامبر خدا صلی الله علیه و اله است و [آن که] آن را باور نمود، علی بن ابی‏طالب علیه السلام است.

مراد از آوردن صدق، آوردن دين حق است و مراد از تصديق به آن، ايمان آوردن به آن است.۶ بر این اساس تفسیر آورنده صدق به شخص پيامبر صلی الله علیه و اله، و تصديق كننده آن، به علی بن ابی‏طالب علیه السلام، از باب بیان مصداق بارز و روشن آیه است، نه بيان تمام مفهوم آيه.

د - مفهوم‏شناسی باطنی آیه

بر اساس برخی روایات، قرآن دارای ظاهر و باطن است. ظاهر آن، همان مفاد تنزیلی آیات است که بر قرائن سیاقی و نزولی متّکی است و باطن آن، مفهوم وسیع و دامنه‏داری است که در پس پرده ظاهر نهفته است. در حقیقت، تفسیر با بُعد ظاهری قرآن و تأویل با

1.. ر.ک: تحرير الوسيلة: ج ۱ ص ۳۶۸.

2.. هود: آیۀ ۱۱۴.

3.. ثواب الأعمال: ص ۴۲.

4.. زمر: آیۀ ۳۳.

5.. تأويل الآيات الظاهرة: ج ۲ ص ۵۱۷ ح ۱۸.

6.. ر.ک: المیزان فی تفسیر القرآن: ج ۱۷ ص ۲۶۰.


میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
298

آیه (الْيَومَ أَكمَلتُ لَكُم دينَكُم وَ أَتمَمتُ عَلَيكُم نِعمَتی)۱ فرمود:

۰.بعلیّ علیه السلام.۲

[اکمال دین و اتمام نعمت] با علی علیه السلام صورت گرفت.

مراد خداوند از اکمال دین و اتمام نعمت در آیه، اعلام ولایت امیر مؤمنان علیه السلام است و جز این، برای آیه معنای دیگری نمی‏توان مطرح ساخت.

ج - مصداق‏شناسی آیه

گاهی آیه دارای یک مفهوم کلّی است که آن مفهوم، دارای افراد و مصداق‏های متعدّد است. در برخی روایات تفسیری، مصداق‏ها و افراد چنین آیاتی بیان شده است. این گونه روایی با گونه جری و تطبیق که در ادامه از آن سخن می‏گوییم، متفاوت است. در گونه جری و تطبیق، مفهوم کلی موجود در آیه، بر مصادیق جدیدی که در عصر نزول سابقه نداشته و بعدها پدید آمده‏اند انطباق داده می‏شود ولی در مصداق شناسی، افراد و مصادیق مورد نزول بیان می‏شوند و به گونه‏ای مفهوم آیه با بیان مصادیق تبیین می‏گردد. در بیش از ۱۵ روایت تفسیری حسین بن سعید به بیان مصادیق برخی آیات پرداخته شده است.۳ حسین بن سعید نقل می‏کند امام صادق علیه السلام در باره كسی که بميرد و وارثى نداشته باشد، فرمود:

۰.هُوَ مِن أهلِ هٰذِهِ الآيَةِ: ‏(يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ).۴

چنین فردی از افراد این آیه است: ([اى پيامبر!] از تو در باره انفال مى‏پرسند).

انفال در اصطلاح فقه، اموال عمومى است كه در اختيار پیامبر و جانشین وی قرار دارد تا در مصالح عمومی جامعه به کار گیرند و در زمان غیبت، این اموال در اختیار

1.. مائده: آیۀ ۳.

2.. تفسیر فرات الکوفی: ص ۱۱۷ ح ۱۲۱ و ۱۲۲.

3.. ر.ک: فصل سوم: رقم ۵، ۶۷، ۱۰۴، ۱۰۵، ۱۰۶، ۱۰۷، ۱۱۴، ۱۱۶، ۱۳۵، ۱۹۱، ۱۹۲، ۱۹۴، ۲۰۷، ۲۲۳، ۲۳۸، ۲۶۰، ۲۶۱.

4.. الکافی: ج ۱ ص ۵۴۶ ح ۱۸.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
    سایر پدیدآورندگان :
    صدیقه سادات میردامادی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1319
صفحه از 336
پرینت  ارسال به