پرسید، فرمود:

۰.نَحنُ خُزّانُ عِلمِ اللّٰهِ، و نَحنُ تَراجِمَةُ وَحيِ اللّٰهِ، و نَحنُ الحُجَّةُ البالِغَةُ عَلىٰ مَن دونَ السَّماءِ و مَن فَوقَ الأَرضِ.^۱

ما خزانه‏داران گنجینه‏های علم الهی، تفسیرگران وحی و حجّت بالغه‏ایم بر هر آن کس که در زیر آسمان و روی زمین است.

قرآن‏تبیینی

بیشترین کارکرد روایات تفسیری حسین بن سعید، به حوزه قرآن‏تبیینی مربوط می‏شود که در آنها به بیان مرادهای ظاهری و باطنی خداوند در آیات قرآن و پرده‏برداری از پیام‏های آیات پرداخته شده است. این روایات، گاهی به صراحت به تبیین آیات نظر دارند و با بیانی روشن، مراد الهی را بیان می‏کنند و گاهی فرصت و زمینه فهم معنا و مقصود آیه را ایجاد می‏کنند و کارکرد تبیینی صریح ندارند، نظیر روایاتی که در آنها، پس از بیان حکم، به مستند قرآنی آن اشاره شده است. این گونه روایات نیز به فهم مقاصد الهی در آیات قرآن کمک می‏کنند و برای دریافت مراد خداوند، مفیدند.

تأمّل در محتوای روایات تفسیری و تفكیک میان گونه‏های آنها، ما را به روش اهل بیت علیهم السلام در تفسیر و آموزش قرآن ره‏نمون می‏سازد؛ روشی که به معلّمان حقیقی قرآن اختصاص دارد و دانش آن به کسی جز ایشان عنایت نشده است. بر اساس این روش، اموری چون معناشناسی واژگان، شناخت مدالیل ظاهری و باطنی آیات، بیان مصداق‏های آیات و شناسایی مستندات قرآنی احکام و امور معرفتی، به عنوان شاخصه‏های اصلی فهم و بهره‏گیری از آیات باید در نظر قرار گیرند.

الف - مفهوم‏شناسی واژگان آیه

نخستین گام در فهم مراد ظاهری قرآن، فهم معنای واژگان آن است که با دور شدن از فضای نزول و گسترش پهنه جغرافیایی جهان اسلام، نیاز به آن، بیش از پیش احساس می‏شد. بر پایه

امّت‏هاى پیش از شما نیز به خاطر همين روشى كه شما در پيش گرفته‏ايد، گم‏راه شدند. آنها هم در اثر زدن بعضى از كتاب را به بعضى ديگر، هلاک شدند. خداى متعال، كتاب را نازل نكرد كه شما به خاطر بعضى از آن، بعضى ديگر را تكذيب كنيد؛ بلكه نازل كرد تا بعضى تصدیق کننده بعض ديگر باشد. پس هر چه از قرآن فهميديد، همان را بگویيد و هر چه را نفهميديد، علمش را به عالمش وا گذاريد.^۱

از منظر روایات اهل بیت علیهم السلام، فهم صحیح قرآن، تنها در پرتو تعالیم معلّمان حقیقی قرآن صورت می‏گیرد. پس از رسول خدا صلی الله علیه و اله اهل بيت علیهم السلام بر اساس مرجعیتی که رسول خدا برای آنان تبیین کرده است، مرجع فهم قرآن اند. پیامبر با معرّفی اهل بیت و جایگاه آنان در سخنان خود، به سخن ائمّه علیهم السلام حجّيت و اعتبار بخشیده‏اند. ایشان در حدیث معروف ثقلین می‏فرماید:

۰.إنّي تارِكٌ فيكُمُ الثَّقَلَينِ: كِتابَ اللّٰهِ و عِترَتي، و لَن يَفتَرِقا حَتّىٰ يَرِدا عَلَيَّ الحَوضَ.^۲

من در ميان شما دو شىء گران‏بها گذاشته‏ام: كتاب خدا و عترتم (خاندانم) و اين دو هرگز از هم جدا نمى‏شوند تا كنار حوض [كوثر] نزد من آيند.

این جمله پیامبر صلی الله علیه و اله حکایت از پیوند دو سویه قرآن و اهل بیت دارد. اهل بیت علیهم السلام خود نیز بارها در معرّفی جایگاه و پیوند خویش با قرآن سخن گفته‏اند. حسین بن سعید، از سلیم بن قیس هلالی نقل می‏کند که امیر مؤمنان علیه السلام فرمود:

۰.إنَّ اللّٰهَ تَبارَكَ و تَعالى طَهَّرَنا و عَصَمَنا، و جَعَلَنا شُهَداءَ عَلىٰ خَلقِهِ و حُجَجاً في أرضِهِ، و جَعَلَنا مَعَ القُرآنِ و جَعَلَ القُرآنَ مَعَنا؛ لا نُفارِقُهُ و لا يُفارِقُنا. ^۳

خداوند - تبارک و تعالی - بلند مرتبه ما را پاک گردانید و عصمت بخشید و گواه و شاهد بر خلق و حجّت در زمین منسوب نمود. ما را با قرآن و قرآن را با ما قرار داد، به گونه‏ای که نه ما از قرآن جدا می‏شویم و نه او از ما جدا خواهد شد.

در جایی دیگر، نقل می‏کند که امام باقر علیه السلام در پاسخ فردی که از هویت ایشان