مسئولیت‏های اجتماعی را در قالب یک بسته، به شکل کامل و دقیق ارائه می‏دهد که با عمل به این بسته (که التزام به لوازم ایمان تلقی می‏شود)، گویی همه افراد جامعه یک تن هستند و همان‏گونه که یک تن به شکل طبیعی نسبت به خودش کاملاً دلسوزانه و مسئولانه رفتار می‏کند، نسبت به تک‏تک افراد جامعه ایمانی نیز چنین رفتار می‏کند. بنابراین گویی «من» و «دیگری» نخواهیم داشت، بلکه فقط «خودمان» خواهیم داشت.

به هر تقدیر یک‏تن‏انگاری اجتماعی که باوری اسلامی است، عاملی عمیق است که منشأ اقدام تام در زمینه مسئولیت‏پذیری اجتماعی می‏گردد.

۴. باور بدهکاری به جامعه

هر یک از اعضای جامعه بدون استثنا، به شکل مدام خدماتی از سوی جامعه دریافت می‏کند. برای نمونه از امنیت نظامی، اقتصادی، غذایی و... بهره‏مند است و در سایهٔ این امنیت‏ها متنعم می‏گردد؛ بستر اشتغال و درآمد او از سوی جامعه فراهم می‏شود؛ به اقتضای زندگی در جامعه، زمینه رشد فردی و اجتماعی او در ظرف جامعه صورت می‏گیرد. اقلام مورد نیاز زندگی وی از سوی جامعه تأمین می‏شود و....

بنابراین هر فردی به دریافت خدمات مستمر از جامعه اذعان دارد و خود را مدیون اجتماع می‏بیند. لذا هر شخصی از درون احساس می‏کند که او نیز باید در برابر این خدمات، خدماتی به جامعه برساند؛ چراکه با خود می‏اندیشد اگر قرار باشد همگان تنها از جامعه خدمات دریافت کنند، جامعه از هم خواهد پاشید.

خداوند متعال در قرآن کریم می‏فرماید: (هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ؛^۱ مگر پاداش احسان جز احسان است؟).

ازآنجاکه احسان جامعه، اکرام و بخششی ابتدایی است (از بدو تولد انسان جامعه ابتداءاً شروع به ارائه خدمات به افراد می‏کند) لذا دو بخش دارد: یکی اصل نیکی (آن هم نیکی مستمر) و دیگری آغاز به نیکی و پیشگامی در آن. بنابراین اگر کسی بخواهد احسان جامعه

عَلی أَنْفُسِکُمْ؛^۱ به خودتان سلام کنید). در این آیه نیز به جای اینکه بگوید: به دیگران حسن‏ظن داشته باشید، می‏فرماید: (ظَنَّ... بِأَنْفُسِهِمْ خَیراً؛^۲ به خودتان حسن‏ظن داشته باشید).

بر این اساس وقتی اعضای جامعه اسلامی یک تن تلقی شوند، طبیعی است که یک فرد به خودش اهانت نمی‏کند، حریم خودش را نمی‏شکند و نسبت به رفاه، خوشبختی و سعادتش بی‏اعتنا نخواهد بود. با این باور درد دیگران درد خود تلقی می‏شود.

درباره اینکه اعضای جامعه اسلامی چگونه یک تن هستند، می‏توان همچون عامل پیشین، دو نوع تحلیل مختلف ارائه کرد؛ یکی بر اساس تفسیر انشایی و یکی بر اساس تفسیر اخباری.

بر اساس نگاه انشایی به آیات قرآن کریم، این تعبیر قرآنی در صدد ارائه یک دستور اجتماعی منحصر به فرد برای جامعه ایمانی است. بر این پایه خداوند از اهل ایمان می‏خواهد در ارتباط با یکدیگر هیچ غیرنگری نداشتند باشند و همدیگر را «من» ببینند و ادبیات «من» و «او» را به ادبیات «خودمان» تبدیل کنند. نگاه حاکم میان اهل ایمان این باید باشد که همهٔ جامعه یک تن و یک جان هستند.

البته در قرآن کریم ارائه هر دو معنای انشایی و اخباری امکان دارد و اگر بخواهیم این گزاره قرآنی را (مطابق ظاهرش) تنها به شکل اخباری تبیین کنیم (چنان‎که علامه طباطبائی چنین فهم کرده است)،^۳ می‏توان گفت: ایمان سبب ایجاد یک حس نزدیکی ویژه میان اهل ایمان می‏گردد؛ چراکه میان خود سنخیت و اشتراکی می‏بینند که بر اساس آموزه‏های ایمانی ارزش آن را دارد که به نفع همدیگر از منافع شخصی عبور کنند (ایثار). لذا در دایرهٔ ایمان هر کس با دیگری وحدت پیدا می‏کند؛ چراکه آنچه برای خود می‏پسندد برای مؤمنی دیگر بیشتر می‏پسندد؛ لذا از جنبه تعاملات اجتماعی، دیگری خود اوست.

البته می‏توان یک‏تن‏انگاری اجتماعی را این‏چنین نیز تحلیل کرد که آموزه‏های دینی چنان