نهی از آلوده‏کردن زمین و حفظ محیط زیست است.

قرآن در کنار توجه به این مسائل حیاتی و زیست‏محیطی و در کنار توجه دادن به طبیعت و جماد، توجه به روح انسانی و مسئولیت جامعه‏سازی، هدایت و ارشاد انسان‎ها و امر به معروف را در بستهٔ مساق قرار داده است و نمونه‏هایی از الگوهای مسئولیت‏پذیری را که در راه هدایت و سعادتمندی جامعهٔ خویش تلاش کردند، همچون حبیب نجار^۱ و مؤمن آل فرعون^۲ و گروهی از جنیان^۳ را یادآوری می‏کند. همچنین مسئولیت امر به کارهای پسندیده را بر عهده مسلمانان می‏گذارد و در مقام انگیزه‏سازی می‏فرماید: (کُنتُمْ خَیر أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَر؛^۴ شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شده‏اید: به کار پسندیده فرمان می‏دهید، و از کار ناپسند بازمی‏دارید).^۵

۱۰. عهده‏داری افراد

از منظر وحیانی مخاطب اصلی مسئولیت‏های اجتماعی افراد جامعه (فردی یا جمعی) هستند، یعنی مسئولیت‏پذیری اجتماعی در درجه نخست متوجه فرد فرد جامعه است نه شرکت‏های اقتصادی یا حتی نهادهای حکومتی.

آیات بیانگر مسئولیت‏های اجتماعی همگی مستقیم یا غیرمسقیم خطاب به تک‏تک اعضای جامعه اسلامی است و از آنان خواسته شده که به آنها اقدام کنند.^۶

البته قرآن کریم کار گروهی و تشکیلاتی را تأیید کرده است^۷ و چه‎بسا این اقدام گروهی به زبان امروز همان تشکیل گروه‏های مردم‏نهاد است؛ ولی سپردن اساس مسئولیت‏های اجتماعی به

بگیرند. البته نیل به ثواب، بهشت و نعمت‏های اخروی همگی تعابیری از همان داشتن انگیزه الهی و کسب رضایت اوست.

به عنوان یک اصل کلی قرآنی آنچه سبب ارزش هر عملی از جمله مسئولیت‏های اجتماعی می‎گردد نیت و انگیزه است، لذا اگر انگیزه الهی باشد هرچند مسئولیت‎پذیری شخص نتایج ملموس یا مورد توقع را آشکار نسازد، ارزشمند و شایسته پاداش است و اگر انگیزه‏اش آلوده باشد عمل او فاقد ارزش است و سزاوار پاداش نیست، هرچند در ظاهر نتایج مثبتی را نشان دهد.

۹. وسعت دامنه

مساق دامنه وسیعی دارد و از حفظ محیط زیست گرفته تا سعادت نوع بشر را شامل می‏شود؛ یعنی از کف مسائل حیات مادی شروع کرده و آن را در قلمرو مسئولیت اجتماعی قرار داده است و سپس تا میانه حیات انسانی یعنی انفاق به هم‏نوعان یا رفع ظلم از دیگر هم‏کیشان^۱ و آنگاه تا سقف مسائل حیات روحانی، یعنی جامعه‏سازیِ سعادت‏آفرین برای دیگران، رفته است.^۲

از نگاه قرآن امکانات زمین اعم از آب، خاک و هوا، همچنین منابع زراعی، معدنی، دریایی و... اهمیت درخورتوجهی دارد.^۳ قرآن آدمی را مأمور آبادانی زمین دانسته است^۴ و نابود کردن زمین‏های حاصل‏خیز^۵ و فساد در زمین را (که از مصادیق آن آلوده کردن محیط زیست و نابود کردن جنگل، آب و کشتزارهاست) نکوهش کرده است.^۶ همچنین انسان‏ها را امر کرده است که از فساد در زمین نهی کنند.^۷ بنابراین از جمله مسئولیت‏های اجتماعی