عرصه‏های اصلی مسئولیت‏های اجتماعی قرآنی هستند و تحقق رفاه نسبی، همبستگی عمومی، فرهنگ مترقی، عدالت، حکومت اسلامی و امنیت را مد نظر دارند.

عملیاتی شدن مسئولیت‏های نهفته در این شش بستر کلی، سبب حل آسیب‏های اجتماعی، تأمین نیازهای بنیادین جامعه و استیفای حقوق افراد جامعه می‏شود. بنابراین به طور طبیعی مسیر تکامل و پیشرفت فرد و جامعه به نیکی طی می‏شود و جامعه ایدئال کم‏کم شکل خواهد گرفت و در همین مسیر حرکت خواهد کرد. لذا از نگاه وحیانی، «مسئولیت‏پذیری اجتماعی» با مختصات و مبانی قرآنی آن، راه رسیدن جامعه اسلامی به مدینه فاضله است و این همان نظریه مسئولیت‏پذیری اجتماعی قرآنی است.

مختصات وحیانی مسئولیت‏پذیری اجتماعی، افزون بر هندسه مسئولیت‏های اجتماعی قرآنی عبارت‏اند از: ۱. الزام، ۲. عهده‏داری افراد، ۳. داشتن مراتب، ۴. تکمیل عبادات فردی، ۵. اخلاص، ۶. امتداد زمانی، ۷. ارزشمندی، ۸. میثاق اجتماعی.

مهم‏ترین مبانی قرآنی مسئولیت‏پذیری اجتماعی نیز عبارت‏اند از: ۱. اختیار انسان، ۲. اصل مسئولیت انسان، ۳. حتمی بودن سؤال از مسئولیت، ۴. رجحان منافع جمعی بر منافع فردی، ۵. امکان اثرگذاری بر جامعه، ۶. ارتباط مستقیم سعادت اجتماعی با سعادت فردی.

مدل مسئولیت‏پذیری اجتماعی قرآنی نشان می‏دهد که قرآن کریم هم‏پایه توجه به رابطه فرد با خداوند، به رابطه فرد با دیگران نیز اهتمام تامی ورزیده است و دین در حوزه امور اجتماعی، سیاسی و مدیریتی برنامه‏ای مشخص و مترقی دارد. بر اساس این مدل نسخه اساسی قرآن برای حل آسیب‏های اجتماعی، افزایش هرچه بیشتر مسئولیت‏پذیری اجتماعی است.

بر اساس نظریه مسئولیت‏پذیری اجتماعی قرآنی، برای پیشرفت همه‏جانبه و پایدارِ جامعه باید روی مسئولیت‏های اجتماعی با مختصات و مبانی قرآنی سرمایه‏گذاری کرد. چنان‎که مدیریت بحران‏های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در جامعه مسئولیت‏پذیر بسیار آسان‏تر از دیگر جوامع است.

در زمان بروز آسیب‏های اجتماعی یا بحران‏های عمومی در سطح جامعه، افراد به پنج دسته تقسیم می‏شوند: ۱. بی‏اعتنا، ۲. قربانی، ۳. شاکیان بی‏عمل، ۴. حامی و ۵. سوءاستفاده‏کننده. قرآن

مظلوم در سراسر دنیا.

اینکه از نگاه وحیانی سرفصل کلی یکی از انواع عمده مسئولیت‏های اجتماعی، مبارزه و جهاد است شاید به این خاطر باشد که تقابل مستمر حق و باطل و لزوم مبارزه دائم با دشمنی‏های جبهه باطل بخش مهمی از حیات اجتماعی جامعه ایمانی است و از همین روست که آیات قابل توجهی به گزارش جهاد و جهادگران صدر اسلام پرداخته است و جزئیات و آموزه‏های فراوانی در این زمینه در قرآن کریم آمده است.

از نگاه قرآن کفرستیزی یکی از اهداف ضمنی مسئولیت‏های مبارزاتی است اما به این بیان که در ضمن جنگ با بت‏پرستان و کافران محارب (و نه مطلق کفار)، تضعیف کفر و زمینه‏سازی برای حاکمیت هرچه بیشتر اسلام و توحید فراهم می‏شود؛ چراکه با کنار رفتن قوای نظامی دشمنان اسلام و نابودی نظام حاکم آنان، از سویی عوامل اجبارکننده یا الهام بخش بت‏پرستی و کفر (نظیر نمادهای بت‏پرستی) از میان می‏رود و از دیگر سو زمینه برای تبلیغ و ترویج آیین خداپرستی فراهم می‏گردد و حق برخورداری مردمِ تحت حاکمیت کفر از حیات معنوی، در سایه پذیرش واقعی اسلام احقاق می‏شود. بنابراین نبرد ابتدایی با کافران غیرحربی به منظور بسط اسلام و توحید، از قرآن کریم به دست نمی‏آید.

مدل قرآنی مسئولیت‏پذیری اجتماعی از چهار بخش تشکیل شده است که به ترتیب عبارت‏اند از: عوامل انگیزشی، مسئولیت‏ها، نتایج، برآیند نهایی.

عوامل انگیزشی نقش موتور محرک را دارند و هر چه قدرت بیشتری داشته باشند کل سیستم، کیفیت و نتایج مطلوب‏تری به همراه خواهند داشت. این عوامل مجموعه‏ای از باورها، گرایش‏ها و اهرم‏های بیرونی هستند که در این میان باورها از دو بخش دیگر انرژی بیشتری ایجاد می‏کنند.

باورهای انگیزشی عبارت‏اند از: باور به معاد، پذیرش برادری اجتماعی، یک تن انگاشتن جامعه، باور به بدهکاری اجتماعی. گرایش‏های انگیزشی نیز عبارت‏اند از: خیرخواهی فطری، حب خدا و دستورهای او، قدرشناسی، علاقه به خود. اهرم‏های بیرونی هم عبارت‏اند از: فشار اجتماعی، الزام دینی، تشویق و تهدید بیرونی و الهام‏بخشی الگوهای مثبت و منفی.

انرژی حاصل از عوامل انگیزشی در شش ریل اصلی جریان می‏یابند که همان