329
مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن

نکته مهم این است که عزت، پیشرفت، استقلال، وحدت، آرامش، قانون‏مداری و دیگر استاندارهای یک جامعه مطلوب همگی در سایه تأمین نیازهای شش‏گانه بالا به دست می‏آیند. با توجه به این نکته می‏توان از این ایده پرده برداشت که مسئولیت‏های اجتماعی قرآنی در نهایت به دنبال تأسیس جامعه مطلوب قرآنی یا همان آرمان‏شهر قدسی هستند.

البته این بخش را می‏توان به گونه دیگری نیز تحلیل کرد و گفت هر قسم از مسئولیت‏های اجتماعی یک «حلقه حمایتی» برای افراد جامعه فراهم می‏سازد تا زندگی بهتری در کنار همدیگر داشته باشند. این حلقه‏های حمایتی عبارت‏اند از: ۱. رفاه نسبی، ۲. همبستگی اجتماعی، ۳. فرهنگ مترقی، ۴. فضای مطلوب اجتماعی، ۵. نظام اسلامی، ۶. امنیت.

این حلقه‏ها از ساده‏ترین نیازها (نیازهای مادی و معیشتی) تا نیازهای روانی، اعتقادی، علمی و مدیریتی افراد جامعه را فراهم می‏کند. بنابراین در این مدل جزئی (مدل حلقه‏های حمایتی)، تکالیف اجتماعی ابزارهایی هستند برای رفع نیاز به نظام سیاسی، آسایش، امنیت، عدالت، روابط اجتماعی سالم و رفاه نسبی با تلاش عمومی.

۳. استیفای حقوق افراد جامعه

«مساق» همزمان که آسیب‏های اجتماعی و نیازهای کلان جامعه را پوشش می‏دهد به نیازهای جزئی اما مشترک فرد فرد جامعه نیز توجه دارد و تأمین آنها را نیز در دستور کار دارد.

نیازهایی که مسئولیت‏های اجتماعی ناظر به آنها هستند عبارت‏اند از: ۱. همسر، ۲. همبستگی خانوادگی، ۳. کرامت، ۴. محیط زیست سالم، ۵. حامی اقتصادی، ۶. در دسترس بودن غذای کافی یا امنیت غذایی، ۷. تأمین نقدینگی ضروری یا دریافت قرض‎الحسنه، ۸. آرامش اجتماعی، ۹. آرامش روانی، ۱۰. امنیت آبرویی، ۱۱. هدایت، ۱۲. عدالت، ۱۳. حکومت مقتدر، ۱۴. مدیریت کلان مطلوب، ۱۵. امنیت جانی، ۱۶. آزادی. البته این موارد اهم نیازهایی هستند که از مساق قابل استنباط‏اند؛ لذا قابل افزایش‏اند و چه‎بسا بتوان آنها را به بیست مورد نیز رساند.

۴. استیفای حقوق معنوی مسئولیت‏پذیران

چنان‏که در مباحث مقدماتی مطرح شد، یکی از فلسفه‏هایی که در پس مساق نهفته، پرورش


مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن
328

سیاست‏گریزی، نافرمانی از مدیران اجتماعی، عدم یاری رهبر جامعه و حضور کم‏رنگ در اداره جامعه در دسته مشکلات سیاسی افراد جامعه تلقی می‏شوند.

۲. تأمین نیازهای بنیادین جامعه

دقت در سرفصل‏های مسئولیت‏های اجتماعی مدل قرآنی، روشن می‏سازد که از نگاه وحیانی نیازهای اساسی جامعه پنج نیاز اصلی است و در واقع این مسئولیت‏ها، از یک نگاه، در صدد تأمین این نیازهاست. نیازهای اساسی جامعه بر اساس این نگاه عبارت‏اند از: ۱. رفاه عمومی، ۲. تعاملات اجتماعی سالم، ۳. فرهنگ مترقی، ۴. حکومت یا نظام سیاسی مقتدر، ۵. امنیت و ۶. عدالت همه‏جانبه.۱

به نظر می‏رسد اگر بخواهیم این نیازها را اولویت‏بندی کنیم و به شکل یک هرم درآوریم در رأس هرم، حکومت یا نظام سیاسی قرار دارد؛ چراکه بدون آن هیچ‏یک از دیگر نیازها تأمین نخواهد شد. پس از آن امنیت است و سپس موارد بعدی قرار می‏گیرند.

1.. تفسیر معکوس روایت «ثَلَاثَةُ أَشْیَاءَ یَحْتَاجُ النَّاسُ طُرّاً إِلَیْهَا الْأَمْنُ وَ الْعَدْلُ وَ الْخِصْب» [امنیت، عدالت و رفاه اقتصادی (فراوانی نعمت) ] گواه این مدل خواهد بود؛ یعنی کف نیازهای اجتماعی سه چیز است که البته در قرآن کامل‏تر تبیین شده است.

  • نام منبع :
    مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن
    موضوع :
    موضوع
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    19/08/1400
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1879
صفحه از 394
پرینت  ارسال به