فصل پنجم:

مدل و نظریه مسئولیت‏پذیری اجتماعی وحیانی

پیش‏گفتار

در این فصل می‏کوشیم تا با عنایت به تمام آنچه در فصول گذشته درباره ابعاد مختلف مساق استنباط شد، رئوس مطالب و یافته‏های قرآنی را در ارتباطی منطقی قرار دهیم و نمایی هندسی و یکپارچه از آنها ترسیم کنیم تا به «مدل مسئولیت‏پذیری اجتماعی وحیانی» برسیم.

همچنین در این فصل به دنبال زیربنایی هستیم که سبب شده قرآن در ارتباط با مسئولیت‏پذیری اجتماعی به این گستردگی ورود کند و جنبه‏های خاصی از حیات اجتماعی را برجسته سازد و درباره آنها مسئولیت‏هایی را تشریع کند. لذا می‏کوشیم از ظاهر دستورها و تکالیف اجتماعی به اهداف و بسترهای فکری نقبی بزنیم و دستگاه مساق را به گونه‏ای عمیق‏تر مورد خوانش قرار دهیم تا به «نظریه قرآنی مسئولیت‏پذیری» برسیم و در کنار کوشش برای تولید دانش دینی، نشان دهیم نگاه حداقلی به قرآن کریم و صرفاً کتاب اخلاق دانستن قرآن، انگاره‏ای نادرست است و برعکس، قرآن قابلیت نظریه‏پردازی و حل مشکلات عصر حاضر را داراست.

چیستی مدل، نظریه و الگو

در حوزه مباحث نظریه‏پردازی چند اصطلاح نزدیک به هم وجود دارد که عبارت‏اند از: مدل، نظریه و الگو. اینک به تعریف هر یک می‏پردازیم.

الف - مدل

از جمله ابزارهای ارائه نتایج پژوهش‏های علمی، مدل‏ها هستند.^۱ مدل‏ها (با این نگاه)