دقیق‏تر بررسی خواهد شد.

در این راستا، قرآن مبارزه نظامی با کسانی که به افراد امت اسلامی ستم می‏کنند، در هر نقطه‏ای از جهان را مسئولیتی بر عهده سایر جوامع اسلامی قلمداد نموده است.

این مسئله چنان مهم است که حتی در دوران مکی که هنوز دولت و ارتش اسلامی تشکیل نشده بود و حتی جنگ محدود نیز منتفی بود، خداوند به شکل مطلق یاری مسلمان مظلومی که طلب کمک می‏کند را یک مسئولیت اجتماعی معرفی می‏کند.

در سوره مکی شوری در توصیف مؤمنان راستین می‏فرماید: (وَالَّذِینَ إِذا أَصابَهُمُ الْبَغْی هُمْ ینْتَصِرُونَ؛^۱ و کسانی که چون ستم بر ایشان رسد، یاری می‏طلبند).

این آیه خطاب به مسلمان مظلوم است و از او می‏خواهد که تسلیم ظلم نشود، بلکه از دیگران استمداد کند و دیگر مسلمانان را به یاری بطلبد. بنابراین بر دیگران که ندای کمک‏خواهی او را می‏شنوند لازم است به یاری او بشتابند وگرنه مکلف کردن مظلوم به یاری‏طلبی لغو خواهد بود؛ چنان‎که قرآن صریحاً می‏فرماید: (إِنِ ٱسْتَنصَرُوكُمْ فِى ٱلدِّينِ فَعَلَیکُمُ النَّصْر؛^۲ و اگر در [کار] دین از شما یاری جویند، یاری آنان بر شما واجب است).

اگر مسلمانان به این تکلیف الهی عمل کنند هیچ ستمکاری جرئت نخواهد کرد مسلمانی را مورد ستم خود قرار دهد؛ چراکه می‏داند باید با امتی بجنگد. اما پس از نزول این آیه مکی، قرآن در دوران مدینه، زمانی که حکومت و سرزمین اسلامی معنا و مفهوم یافت به شکل صریح بر مبارزه در راه رفع ظلم از مسلمانان مظلومِ خارج از مرزهای دولت اسلامی تأکید می‏کند و در این زمینه می‏فرماید: (وَما لَکُمْ لا تُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجالِ وَالنِّساءِ وَالْوِلْدانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْیةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَاجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِیًّا وَاجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصِیراً؛^۳ و چرا شما در راه خدا [و در راه نجاتِ‏] مردان و زنان و کودکان مستضعف نمی‏جنگید؟ همانان که می‏گویند: پروردگارا، ما را از این

به سفارش قرآن^۱ آن را می‏پذیرد؛ اما این غیر از «عقب‏نشینی مدیریت شده» است بلکه اینجا مصداق «مدیریت دشمن برای عقب‏نشینی» است.

همچنین باید افزود آنچه روح مقاومت را در دل افراد جامعه و کالبد امت اسلامی می‏دمد ایمان به نصرت الهی است. خداوند بعد از فرمان به سرکوب قطعی دشمن فرمود: (یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ؛^۲ ای کسانی که ایمان آورده‏اید! اگر [آیین] خدا را یاری کنید، شما را یاری می‏کند و گام‏هایتان را استوار می‏دارد). و نیز بعد از فرمان به دفاع فرمود: (وَ لَيَنصُرَنَّ ٱللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ ٱللَّهَ لَقَوِىٌّ عَزِيزٌ).^۳

البته از نگاه وحیانی مقاومت با همه ابعاد آن ملزومات دیگری نیز دارد؛ نظیر حفظ وحدت^۴، تلاش و همت گروهی^۵، هوشمندی در برابر تحرکات دشمن^۶، توانمندسازی نظامی^۷ و فرمان‏برداری از فرمانده.^۸

۷. نبرد در راه رهایی مسلمانان تحت ستم^۹

از زاویه نگاه این پژوهش به آموزه‏های وحیانی، می‏توان ادعا کرد قرآن کریم با تشریع برخی از مسئولیت‏های اجتماعی، برای امت اسلام یک شبکه حمایتی چندبعدی و مستحکم را پیش‏بینی کرده است که سبب نوعی هم‏افزایی میان افراد امت اسلامی در هر نقطه‏ای از کره زمین می‏شود. یکی از ابعاد این شبکه حمایتی بُعد نظامی آن است که در ادامه بیشتر و