نیز سازگار نیست؛ چراکه سیاق آیات قبل و بعد نشان می‏دهد این آیه درباره مشرکانی است که با اسلام درگیری و نزاع مسلحانه دارند، نه مطلق کافران و مشرکان.^۱

همچنین خداوند درباره تلاش کافران در برابر دعوت حق و دین الهی می‏فرماید آنان اموالی را در راه مسدود کردن دین الهی و مبارزه با آن هزینه می‏کنند، ولی در نهایت مغلوب طرفداران حق می‏گردند.^۲ در ادامه این آیات خداوند می‏فرماید: اگر این افراد دست از کفر و دشمنی با اسلام برداشتند بخشوده می‏شوند وگرنه محکوم به هلاکت هستند.^۳ آن‏گاه می‏فرماید: (وَقاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ؛^۴ و با آنان بجنگید تا فتنه‏ای بر جای نماند و دین یکسره از آنِ خدا گردد).

چنان‏که روشن است این آیات نیز به قرینه «ثُمَّ یُغْلَبُون‏»^۵ (ولی در نهایت مغلوب طرفداران حق می‏گردند) و سیاق قبل و بعد، درباره کفار مکه است که به درگیری مسلحانه با مسلمانان برخاسته بودند و البته شامل هر دولت کافری که به جنگ با اسلام بپردازد نیز می‏شود.

انواع مبارزات در قرآن

با توجه به آنچه تا کنون آمد و نیز مسئولیت‏های مبارزاتی که در ادامه بررسی خواهد شد، از نگاه وحیانی چهار نوع مبارزه سخت در قلمرو مسئولیت‏های افراد جامعه اسلامی قرار دارد:

الف - دفاعی

مراد، دفاع از سرزمین و جامعه اسلامی در برابر تعرض دشمنان به مرزهای دولت اسلامی است.^۶

ب - آزادی‏بخش (برون‏مرزی)

مراد از این‏گونه مبارزات، مبارزه برای آزاد کردن مسلمانان مستضعفی است که در گوشه و

کیان اسلام، سبب تضعیف بت‏پرستی و برچیدن شدن تدریجی بساط کفر نیز می‏شود. یعنی یکی از اهداف ضمنی مبارزه با دشمنان اسلام، کفرستیزی است.

خداوند پس از دستور به دفاع در برابر حملات کفار مکه^۱ و نیز برخورد شدید برای ریشه کردن دشمنی آنان^۲ می‏فرماید: (وَقاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلَّهِ؛^۳ با آنان بجنگید تا دیگر فتنه‏ای نباشد، و دین، مخصوص خدا شود).

خداوند در این آیه دستور می‏دهد با آنان بجنگید تا فتنه از میان برود و اسلام استقرار یابد. بنابراین جنگ با دشمنان اسلام و بت‏پرستان محارب، سبب نابودی آنان و استقرار دین الهی در سرزمین‏های تحت حاکمیت آنان می‏گردد؛ چراکه با کنار رفتن قوای نظامی دشمنان اسلام و نابودی نظام حاکم آنان، از سویی عوامل اجبارکننده یا الهام کننده بت‏پرستی و کفر نظیر نمادهای بت‏پرستی از میان می‏رود و از دیگر سو زمینه برای تبلیغ و ترویج آیین خداپرستی فراهم می‏گردد و حقِ برخورداری مردمِ تحت حاکمیت کفر از حیات معنوی، در سایه پذیرش واقعی اسلام احقاق می‏شود.^۴

کاربرد واژه «فتح» در قرآن کریم برای این منظور^۵ خود بیانگر این است که این‏گونه جنگ‏ها دروازه‏های ورود آیین حق را به سوی ساکنان آن منطقه باز می‏کرده است.

گفتنی است که این بیان (نفی کفر و بت‏پرستی در ضمن جهاد دفاعی) با ظاهر آیه و سیاق آیات قبلی و بعدی سازگارتر است. البته برخی این آیه را دال بر لزوم جنگ ابتدایی با مطلق کفار و نفی بت‏پرستی با استفاده از مبارزه سخت با آنان (جهت تن دادن به اسلام و لو در حد اسلام ظاهری) دانسته‏اند؛^۶ ولی به نظر می‏رسد این تبیین (افزون بر ارائه چهره‏ای نامناسب از اسلام) با سیاق آیات