مشروع است. قرآن درباره ازدواج دوم با دختران یتیم که حامی درجه اول خود را از دست داده‏اند و به طور طبیعی بیشتر در معرض پایمال شدن حقوقشان هستند دستور اکید به رعایت رفتار عادلانه دارد؛ لذا می‏فرماید: (وَإِنْ خِفْتُمْ أَ لَّا تُقْسِطُوا فِی الْیَتامی‏ فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی‏ وَثُلاثَ وَرُباعَ؛^۱ و اگر می‏ترسید که [به هنگام ازدواج با دختران یتیم،] عدالت را میان آنان رعایت نکنید، [از ازدواج با آنان، چشم‏پوشی کنید و] با زنان [دیگر] که شما را پسند افتد ازدواج نمایید، دو یا سه یا چهار همسر).

مراد این است که اگر بیم آن دارید که نتوانید میان همسر یتیم و همسر اول، عادلانه رفتار کنید، به سراغ زنان غیریتیم بروید و از آنان، همسر دوم یا سوم یا چهارم اختیار کنید. اما در ادامه باز همان شرط مهم چندهمسری را دوباره بیان می‏کند و می‏فرماید اگر درباره همین زنان نیز بیم خروج از مرز عدالت را دارید، دست نگه‏ دارید: (فَإِنْ خِفْتُمْ أَ لَّا تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَکَتْ أَیمانُکُمْ؛^۲ پس اگر بیم دارید که به عدالت رفتار نکنید، به یک [زنِ آزاد] یا به آنچه [از کنیزان‏] مالک شده‏اید [اکتفا کنید]).

جالب است که در هر دو مورد که شرط چندهمسری، رفتار مبتنی بر عدالت بیان شده سخن از «خوف» (احتمال درخور توجه) است؛ بنابراین اگر کسی یقین ندارد بلکه تنها احتمال عقلایی می‏دهد که از مرز عدالت خارج می‏شود نباید حقوق خانوادگی را خدشه‏دار و اقدام به چندهمسری کند.

همچنین قرآن به مردانی که چند همسر دارند می‏گوید که شما هر چه تلاش کنید نمی‏توانید عدالت عاطفی را میان همسرانتان رعایت کنید و همگی را به یکی اندازه دوست بدارید؛^۳ چراکه علاقه‏مندی و کشش خارج از اراده شخص و امری خودبه خودی است؛ اما در عین حال باید این امر غیرارادی در عمل و ظاهر مدیریت شود و منجر به طرد و انزوای یکی از همسران نگردد. خداوند در این زمینه می‏فرماید: (وَلَنْ تَسْتَطیعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَینَ النِّساءِ

دیارتان بیرون نکرده‏اند، باز نمی‏دارد که با آنان نیکی کنید و با ایشان عدالت ورزید، زیرا خدا دادگران را دوست می‏دارد).

در این آیه خداوند جواز برقراری روابط دوستانه را با کسانی که باوری به عقاید اسلامی ندارند و آنها را افسانه می‏پندارند، ولی در عین حال به مقابله سخت با دولت اسلامی دست نزده‏اند، صادر می‏کند. همچنین توهم عدم جواز تعامل عادلانه با آنها (به سبب داشتن عقاید مخالف اسلام) را رد می‏کند.

همچنین قرآن تذکر می‏دهد حتی کینه‏ها و دشمنی‏ها نباید مانعی بر سر عدالت‏ورزی گردد و می‏فرماید: (لا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلی‏ أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَأَقْرَبُ لِلتَّقْوی؛^۱‏ نباید دشمنی با گروهی شما را بر آن دارد که عدالت نورزید؛ عدالت پیشه کنید که آن به پرهیزکاری نزدیک‏تر است).

بنابراین حتی نسبت به دشمنان هم باید عادل باشیم و از مرز عدالت خارج نشویم. افزون بر اینها، قرآن کریم درباره نزاع دو طایفه از مسلمانان دستور به میانجیگری می‏دهد و می‏فرماید اگر یکی به دیگری تجاوز کرد، با متجاوز وارد کارزار شوید تا به فرمان خداوند بازگردد و دست از تجاوز بردارد. سپس قرآن دستور می‏دهد: (فَإِنْ فاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَینَهُما بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ؛^۲ پس اگر بازگشت، در میان آن دو به عدالت صلح برقرار سازید؛ و عدالت پیشه کنید که خداوند عدالت‏پیشگان را دوست می‏دارد).

یعنی در این هنگام که دولت ستم‏کار دست از تعدی برداشت، بر اساس عدالت میان آن دو را سازش دهید و عادلانه خسارت‏های مالی، جانی، آبرویی و... که توسط متجاوز به بار آمده است جبران گردد.

هـ - عدالت خانوادگی

چندهمسری با شرایط و ضوابطی خاص که به نفع زنان و مصلحت جامعه باشد در اسلام