ج - عدالت در ثروت و امکانات

از دیگر جنبه‏های محسوس‏تر عدالت در جامعه ایمانی، وجود عدالت در توزیع ثروت و امکانات در میان افراد جامعه است. قرآن کریم در این زمینه به اهرم «فیئ»، یعنی غنائم جنگی که بدون کارزار و با تسلیم دشمن به دست می‏آید، جهت توزیع عادلانه ثروت در میان افراد جامعه اشاره می‏کند و می‏فرماید: (ما أَفاءَ اللَّهُ عَلی‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُری‏ فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبی‏ وَالْیتامی‏ وَالْمَساکینِ وَابْنِ السَّبیلِ کَی لا یََکُونَ دُولَةً بَینَ الْأَغْنِیاءِ مِنْکُمْ؛^۱ آنچه خدا از [دارایی‏] ساکنان آن قریه‏ها عاید پیامبرش گردانید، از آنِ خدا و از آنِ پیامبر [او] و متعلّق به خویشاوندان نزدیک [وی‏] و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان است، تا میان توانگران شما دست به دست نگردد).

از نگاه وحیانی نباید شاهد شکاف طبقاتی و تجمع ثروت و امکانات در میان قشر سرمایه‏دار و ثروتمند جامعه باشیم؛ بلکه دولت اسلامی باید تمهیداتی بیندیشد (همچون وضع مالیات بر ثروت‏اندوزی‏ها و یا پرداخت هدفمند کمک‏هزینه‏ها) که مانع تمرکز اموال و امکانات شود؛ چنان‎که در برنامه‏ها و سیاست‏های اقتصادی نیز باید این امر مهم را لحاظ کند. شکاف طبقاتی می‏تواند شاخص خوبی برای اندازه‏گیری این بعد از عدالت تلقی گردد.

د - عدالت در روابط خارجی

نوعی رفتار عدالت‏محور از برخی آیات قرآن به دست می‏آید که می‏گوید در تعامل با گروه‏ها، کشورها و ملت‏ها طبق آنچه مستحق آن هستند و به دور از تبعیض با آنها برخورد کنید؛ هرچند دوست نباشند یا حتی دشمن باشند. به دیگر بیان باید ارتباطات با دیگر کشورها و دولت‎ها (اعم از دوست و دشمن) مبتنی بر عدل و نفی ظلم و تعدی شکل گیرید.

خداوند در زمینه ارتباط با مشرکانی که با دولت اسلامی سر جنگ ندارند می‏فرماید: (لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ؛^۲ خدا شما را از کسانی که در [کار] دین با شما نجنگیده و شما را از

کم‏نظیر می‏فرماید: (إِذا حَکَمْتُمْ بَینَ النَّاسِ أَنْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْل؛^۱ [خدا به شما فرمان می‏دهد که] چون میان مردم داوری می‏کنید، عادلانه داوری کنید).

ب - عدالت اقتصادی

از نگاه وحیانی در عرصه امور اقتصادی، به‎ویژه دادوستد که سهم عمده‏ای در اقتصاد دارد لازم است مراعات عدالت شود و سنجش‏های اقتصادی عادلانه و به دور از نیرنگ، برای استیفای کامل حقوق طرفین انجام گیرد.

قرآن در این باره چندین آیه دارد^۲ که همگی مکی هستند و گواه این نکته هستند که رعایت عدالت اقتصادی لازمه هر جامعه‏ای است، هرچند جامعه کافر؛ چراکه در زمان نزول این آیات هنوز جامعه اسلامی تشکیل نشده بود و مسلمانان در نظام غیرتوحیدی زندگی می‏کردند.

برای نمونه خداوند می‏فرماید: (أَوْفُوا الْکَیلَ وَالْمیزانَ بِالْقِسْط؛^۳ پیمانه و ترازو را به عدالت کامل ادا کنید). یا در جای دیگر می‏فرماید: (وَأَقیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلا تُخْسِرُوا الْمیزانَ؛^۴ وزن را بر اساس عدل برپا دارید و ترازو را کم نگذارید).

همچنین قرآن تأکید می‏کند که لازم است در نگارش قرادادهای تجاری نیز کتابت به عدالت صورت گیرد؛ یعنی حقوق هر یک از اطراف معامله به‏درستی، به طور کامل و مطابق توافق ثبت و مکتوب گردد. قرآن در این زمینه می‏فرماید: (یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا تَدَايَنتُم بِدَینٍ إِلی‏ أَجَلٍ مُسَمًّی فَاکتُبُوهُ وَلْیَکتُبْ بَینَکُمْ کاتِبٌ بِالْعَدْلِ؛^۵ ای کسانی که ایمان آورده‏اید، هر گاه به وامی تا سررسیدی معین، با یکدیگر معامله کردید، آن را بنویسید و باید نویسنده‏ای [صورت معامله را] بر اساس عدالت، میان شما بنویسد).